Тошкент фармацевтика институти

2-matn Тупроқларнинг оғир металлар билан ифлосланиши 
Ҳозир  атроф-муҳитнинг  оғир  металлар  билан  ифлосланишидан  муҳофаза 
қилишга  алоҳида  эътибор  берилмоқда.  Улар  биосферада  кўп  тўпланганда  тирик 
организмлар  мутаносиблиги  бузилиб,  ҳар  хил  салбий  оқибатлар  келиб  чиқади. 
Тупроқда  микробиологик  ва  биокимѐвий  жараѐнларнинг  йўналиши  ва  интенсивлиги 
ўзгаради,  тупроқ  унумдорлиги  пасаяди.  Оғир  металларнинг  дозаси  юқори  бўлса, 
ферментларнинг фаолияти ва тупроқда ҳаво алмашинуви пасаяди. 
Тупроқни ифлослантирувчи энг хавфли модда симоб ҳисобланади. Симоб заҳарли 
кимѐвий    моддалар,  саноат  корхоналари  чиқиндилари  билан    бирга  тупроққа  тушади. 

---

Тупроқнинг  қўрғошин  билан  заҳарланиши  айниқса  кўп  учрайди.  Таҳлилий 
кўрсаткичлар натижасига кўра 1 тонна қўрғошин олинганда  чиқинди билан бирга 25 кг 
қўрғошин  чиқариб  ташланади.  Қўрғошин  бирикмалари  бензинга  ҳам  қўшилади. 
Шунинг учун автомагистраллар бўйлаб жойлашган ҳудудлар тупроғида  қўрғошин кўп 
бўлади. Йирик қора ва рангли металлургия заводлари яқинидаги тупроқлар темир, мис, 
руҳ, марганец, никель, алюминий ва бошқа металлар билан ифлосланган. 
Радиоактив элементлар атом бомбаси портлашидан сўнг, саноат корхоналари ва 
илмий  тадқиқот  лабораторияларининг  суюқ  чиқиндилари  билан  тупроққа  тушиши 
мумкин.  Атом  электр  станциялари,  музѐрорлар,  сувости  кемаларидан  эътиборсизлик 
билан  фойдаланиш  оқибатида  юз  бериши  мумкин  бўлган  ҳолокатлар  тупроқни  узоқ 
вақт  давомида  радиоактив  ифлосланишига  сабаб  бўлади.  Радиоактив  моддалар 
тупроқдан ўсимликларга, улардан одам ҳамда ҳайвонлар организмига  ўтади.  
Тупроқдаги  оғир  металлар  миқдорини  камайтириш  мақсадида  ион  алмашинув 
хусусиятига эга бўлган смолалардан фойдаланиш самаралидир. Катион алмашинувига 
эга бўлган смолалар оғир металларни ўзига ютади ва натижада ўсимликлар ундан жуда 
кам  заҳарланади.  Хуллас,  фан-техника  тараққиѐти  шароитида  инсон  билан  тупроқ 
ўртасидаги    боғланиш  мураккаблашиб  боради,  тупроқни  муҳофаза  қилиш  ва 
унумдорлигини  ошириб  бориш  тадбирларини  ривожлантиришда  қишлоқ  хўжалик 
ходимлари буни эътибордан четда қолдирмасликлари лозим.