Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

tovar va  xizmatlarning ijtimoiy qiymati va ijtimoiy nafliligining 

puldagi ifodasidir.

Bu yerda shuni yana bir bor ta’kidlash joizki, narxda alohida olin­

gan  ishlab  chiqaruvchilaming  individual  sarflari  emas  yoki  alohida 

olingan individual shaxslaming psixologik jihatdan naflilikka bergan 

bahosi ham emas, balki jamiyat tomonidan tan olingan ijtimoiy sarf- 

lar va jamiyat uchun zarar bo‘lgan miqdorda va sifatda Yaratilgan va 

tan  olingan  ijtimoiy  naflilik  (iste’mol  qiymat)  o‘z  ifodasini  topadi. 

Tovarlar va xizmatlar uchun qilingan ijtimoiy sarflaming asosli ravishda 

o‘sishi yoki tovar va xizmatdagi sifat ko‘rsatkichlarining o‘sishi ush­

bu tovar narxining oshishiga olib keladi.

Masalan,  avtomobil  dvigatelida  ot  kuchining  oshishi,  saloni, 

boshqaruv tizimi va tezligida bo‘lgan o‘zgarishlar uning narxi oshi­

shiga  sabab  bo‘ladi.  Chunki  shu o ‘zgarishlar bilan bir vaqtda  unga 

sarflangan  xarajatlar  ham  oshgan  bo‘ladi.  Bunday  ikki  tomonlama 

o‘zgarishlar  natijasida  narxlaming  o‘zgarishi  hamma  tovarlar  va 

xizmatlarga  xosdir.  Narx  tovar va  xizmatlardagi  ikki  xususiyatning 

puldagi  ifodasi  sifatida,  ulaming  o‘zgarishi  natijasida  o‘zgaradi. 

Shuning  uchun  real  hayotda  turli  tovarlar va xizmatlardagi  ikki  xil 

xususiyat  o‘zgarishlari ulaming hajmini hisoblashda  ikki  xil narxda 

hisobga olinadi (9.2-rasm).

254

---