Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

17.3. Iqtisodiy o‘sishning mazmuni va turlari

Milliy  iqtisodiyotda  iqtisodiy  rivojlanish  qiyin  aniqlanadigan ja­

rayon  bo'lganligi  sababli uning  mezonlaridan  biri  bo‘lgan  iqtisodiy 

o‘sish ko‘proq tahlil qilinadi.

Iqtisodiy o‘sish bevosita yalpi ichki mahsulot mutlaq hajmining 

va  aholi jon  boshiga to‘g‘ri  keladigan  miqdorining  o‘sishi,  sifati- 

ning yaxshilanishi va tarkibining takomillashuvida ifodalanadi.

Iqtisodiy o‘sishni YalM mutlaq hajmining ortishi orqali yoki aholi 

jon  boshiga  real  YalM  miqdorining  ortishi  orqali  o‘lchash  buning 

qanday maqsadda  amalga  oshirilayotganiga bog‘liq bo‘ladi.  Odatda 

biron bir mamlakat  iqtisodiy  o‘sishini YalM mutlaq hajmining  orti­

shi orqali o‘lchash uning iqtisodiy salohiyatini baholashda,  aholi jon

483

---

boshiga real YalM miqdorining ortishi orqali oichash esa matnlakat- 

dagi aholi turmush darajasini taqqoslashda qoilaniladi.

Mamlakatning  iqtisodiy  o‘sish  sur’atini  tavsiflaydigan  maz­

kur  ko‘rsatkichlar  (real  YalM  va  aholi jon  boshiga  real  YalMning 

o‘sishi)  miqdoriy  ko‘rsatkichlar  boiib,  ular  birinchidan,  mahsulot 

sifatining  oshishini  to iiq  hisobga  olmaydi  va  shu  sababli  farovon- 

likning haqiqiy o‘sishini to iiq  tavsiflab berolmaydi; ikkinchidan, real 

YalM va aholi jon boshiga YalMning o‘sishi bo‘sh vaqtning sezilarli 

ko‘payishini aks ettirmaydi va farovonlik real darajasining pasaytirib 

ko‘rsatilishiga olib  keladi;  uchinchidan,  iqtisodiy o‘sishni  miqdoriy 

hisoblash  boshqa  tomondan uning  atrof-muhitga  va  inson  hayotiga 

salbiy ta’sirini  hisobga olmaydi.  Shunga ko‘ra,  iqtisodiy o‘sishning 

barcha tavsifi yillik o‘sish sur’atlarining foizdagi oiehovida to iiq  o‘z 

ifodasini topadi:

0 ‘S —

YalM

j 0riy  dqvr 

У

Д /

M

bazis davr

x 100% ,

YQ.IMbazis davr

bu yerda 0 ‘S -  iqtisodiy o‘sish sur’ati, foizda;