Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

2.4-rasm.  Tovar va xizmatlar nafliligi va qiymatiningyaratilishida 

ishlab chiqarish omillarining roli

Demak,  ishlab  chiqarilgan  tovarlaming  nafliligini  yaratishda  har 

uchala omil: tabiat, kapital, ishchi kuchi qatnashadi, qiymatning tash­

kil topishida esa mehnat to‘liq, kapital esa qisman qatnashadi.

53

---

Ishlab  chiqarish jarayonining  ikki  tomonlama  tabiati  uning  nati- 

jalarining ham ikki tomoni borligini ko‘rsatadi.

2.3. Ishlab chiqarishning umumiy va pirovard natijalari

Ishlab  chiqarish  jarayonida  turli  omillaming  bir-birlari  bilan 

o‘zaro ta’sirda bo‘lishi va birikishi asosan turli xildagi korxonalarda 

amalga oshiriladi. Bunday korxonalar sonining o ‘sishi va yiriklashuvi 

ayni  paytda  iqtisodiyotdagi  tovar  va  xizmatlar  turlari  va  hajmining 

o ‘sishidan  darak  beradi.  Jumladan,  chuqur  tarkibiy  o‘zgarishlami 

amalga oshirish,  kichik biznes  va xususiy tadbirkorlik manfaatlarini 

ishonchli himoya qilish,  eng muhimi, Konstitutsiyamizda ko‘zda tu- 

tilganidek,  xususiy  mulkning  qonuniy,  m e’yoriy-huquqiy va  amaliy 

jihatdan  ustuvor  rolini  ta’minlash,  0 ‘zbekiston  iqtisodiyotida  tovar 

va xizmatlar hajmini bosqichma-bosqich kamaytirishga qaratilgan.

Yuzaki qaraganda, har bir korxonadagi (davlat, xususiy,  qo‘shma 

korxona,  fermer  xo‘jaligi)  individual  ishlab  chiqarish  bir-biridan 

mustaqil,  ajralgan  holda  amalga  oshadiganga  o‘xshab  ko‘rinadi. 

Ammo  xilma-xil  tovarlar  va  resurslarning  uzluksiz  oqimida  indivi­

dual ishlab chiqarilgan tovarlar va mablag4 laming harakatlari bir-biri 

bilan qo‘shilib, o ‘ralib-chatishib ketadi. Chunki alohida olingan indi­

vidual ishlab chiqaruvchilaming faoliyati va ayrim mablag‘lar, mah- 

sulotlaming  harakati  o‘zaro  bog‘langandir.  Shu  sababli,  individual 

mehnatlar  va  tovarlar  harakatining  qo‘shilib  ketishi,  butun  ijtimoiy 

ishlab chiqarishning, jami Yaratilgan tovar va xizmatlar-ning haraka- 

tini bildiradi.  Demak,  ijtimoiy ishlab  chiqarish  o‘zaro bogiangan