Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

yondashuv usuli muhim o ‘rin tutadi.  Bunda barcha iqtisodiy hodisa 

va jarayonlar  bir-biriga  qarama-qarshi  ikki  tomon  birligidan  iborat 

deb qaraladi. Masalan, tovar qiymati va naflilikning birligidan iborat 

degan nuqtai nazaridan tahlil qilinadi va xulosa chiqariladi. Aks holda 

bir  tomonlamalikka  yo‘l  qo‘yilib,  yanglish  tasaw urga  va  noto‘g‘ri 

xulosalarga olib kelishi mumkin.

Iqtisodiy  jarayonlarni  miqdoriy  jihatdan  tahlil  qilishda  taqqos- 

lash, statistik, matematik va grafik usullaridan keng foydalaniladi. 

Ayniqsa,  hozirgi  davrda grafik usulni keng  o‘zlashtirish va  qo‘llash 

zarurdir.  Grafiklar nazariya modellarini  ifodalashda vositachi  b o iib  

xizmat  qiladi.  Aniqroq  qilib  aytganda,  grafik usul  o ‘zgaruvchi  miq- 

dorlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rgazmali qilib tasvirlaydi.

Bu usullar yordamida  iqtisodiy jarayonlar va hodisalaming maz- 

munini,  ulardagi  o ‘zgarishlami,  kelib  chiqish  sabab-oqibatlarini  bi­

lish mumkin bo‘ladi.

Xulosalar

1. 

Iqtisodiyotning  bosh  masalasi  -   ehtiyojlaming  cheksiz  o ‘sib 

borishi va iqtisodiy resurslarning cheklanganligi o ‘rtasidagi  ziddiyat 

va uni hal qilish yo‘lini izlab topishdan iboratdir. Bu ziddiyatli holatni 

yechish zaruriyati kishilar oldiga quyidagi muammolami qo‘yadi:

a) 

ishlab  chiqarish va xizmat ko‘rsatishning  optimal  variantlarini 

(eng zarur va tejamli turlarini) tanlab olish va resurslami ko‘proq ish­

lab chiqarishga jalb qilish;

40

---

b) 

mavjud  resurslaming  har  bir  birligidan  tejab-tergab,  samarali 

foydalanish;

v)  fan-texnika  yutuqlarini  va  yangi  texnologiyalami  joriy  qilib, 

yangi  energiya,  material,  xomashyo  turlari,  ulaming  manbalarini 

topib, foydalanishga jalb qilish, resurslardan foydalanish samarador- 

ligining oshishiga erishish;

g) kishilaming chuqur iqtisodiy bilimlarga ega bo‘lishi.

2.  «Iqtisodiyot  nazariyasi»  fan  sifatida  shakllanguncha  bosib 

o ‘tgan yo‘l va unda vujudga kelgan g‘oyalar, oqimlar juda murakkab, 

ko‘pincha bir-biriga zid va qarama-qarshidir.  Shunday bo‘lsada, ular 

bir-birini  to‘ldiradi.  Shu  bilan  birga  ta’kidlash  lozimki,  hech  qaysi 

iqtisodiy maktabning nazariyalarini mutlaq va doimiy haqiqatga ega 

deb bo‘lmaydi. Turli-tuman fikr va qarashlar olamidan haqiqatni izlab 

topish chuqur iqtisodiy bilim va tafakkumi taqozo etadi.

3.  «Iqtisodiyot  nazariyasi»  fani  barcha  iqtisodiy  fanlaming 

nazariy-uslubiy  asosidir.  U  fundamental  fan  bo‘lib,  insonlami jami- 

yatning  iqtisodiy  asoslarini  ilmiy  tadqiq  etishga  yo‘naltiradi,  ulami 

nazariy-uslubiy bilim bilan qurollantiradi.

4.  Iqtisodiyot nazariyasi jamiyat taraqqiyotining iqtisodiy qonun- 

lari va kategoriyalari to‘g ‘risidagi fan bo‘lib, u turli ijtimoiy-gumani- 

tar fanlar bilan chambarchas bog‘liqdir.

5.  Iqtisodiyot  nazariyasi  nafaqat  nazariy  fan,  balki  u  bevosita 

amaliy  ahamiyat  ham  kasb  etadi.  Iqtisodiyot  nazariyasini  bilmay 

turib, murakkab iqtisodiy jarayonlami to‘g ‘ri hal qilib bo‘lmaydi.

6. «Iqtisodiyot nazariyasi» fani doirasida inson va jamiyatning ya- 

shashi hamda faoliyatining  ijtimoiy,  iqtisodiy va  tarixiy tomonlarini 

tadqiq qilish va bilish mumkin.

7.  Iqtisodiyot nazariyasining bilish,  amaliy, uslubiy va  g ‘oyaviy- 

tarbiyaviy  vazifalari  mavjud.  Ayniqsa,  mamlakatimiz  mustaqillikka 

erishgandan so‘ng, о ‘sib kelayotgan yosh avlodni milliy vatanparvar- 

lik, milliy g ‘urur ruhida tarbiyalashda iqtisodiyot nazariyasi g‘oyaviy- 

tarbiyaviy vazifasining ahamiyati tobora oshib bormoqda.