Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

farq  tovar  va  xizmatlaming  sof  eksporti  yoki  oddiy  qilib  sof 

eksport deyiladi. Sof eksport ijobiy va salbiy boiishi mumkin. Agar 

eksport  importdan  ortiq  boisa  ijobiy,  import  eksportdan  ortiq 

boisa salbiy bo‘ladi.

Qarab  chiqilgan  sarflaming  to‘rt  toifasiga  notijorat  muassasa- 

lar  (kasaba uyushmalar,  siyosiy partiyalar,  diniy tashkilotlar va  ijti­

moiy tashkilotlar) sarflari va moddiy aylanma vositalari zaxirasidagi 

o‘zgarishlami qo‘shib chiqish yo‘li bilan YalM hajmi aniqlanadi.

Uchinchi usul -  bu YalMni hisoblashga  daromadlar bo‘yicha 

yondashuv.

Mazkur  yilda  ishlab  chiqarilgan  pirovard  mahsulot  hajmidan 

olingan  barcha  daromadlar uy xo‘jaliklari  ixtiyoriga  ish  haqi,  renta 

toiovlari, foiz va foyda shaklida kelib tushadi. Shu sababli bu usulda 

YalM pirovard mahsulot hisobidan olingan ana shu barcha daromad- 

lami qo‘shib chiqish orqali aniqlanadi.

YalMni daromadlar bo‘yicha hisoblashda uy xo‘jaliklari, korxona 

va davlat muassasalarining dastlabki, ya’ni taqsimlangan daromadla- 

rini mehnat haqi va yalpi foydaga (renta,  ssuda foizi va tadbirkorlik 

foydasi va h.k.) ajratish mumkin. YalMni mazkur usul bo‘yicha hisob­

lashda  daromadlaming  barcha  summasiga  iste’mol  qilingan  asosiy 

kapital  qiymati  (amortizatsiya  ajratmasi)  va  biznesga  egri  soliqlar 

summasi ham qo‘shiladi.

YalMni  hisoblashga  sarflar  va  daromadlar  bo‘yicha  yondashuv- 

ning asosiy tarkibiy qismlarini quyidagi jadval orqali o‘zaro taqqos­

lash mumkin (14.2-jadval).

413

---

14.2-jadval