Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

2.6-rasm. Zaruriy va qo‘shimcha mahsulotning modifikatsiyalashgan

shakllari

Foydaning  turli  to‘lovlardan  qolgan  qismi  esa  tadbirkorlaming 

sof foydasi bo‘lib, uning hisobidan o ‘zlarining iste’molini qondiradi, 

investitsiyani,  turli  sotsial  yo‘nalishdagi  ishlami  amalga oshiradilar. 

Ko‘rinib  turibdiki,  qo‘shimcha  mahsulotni  ko‘paytirish  hech  kimga 

zarar bermaydi,  aksincha jamiyat a’zolarining hammasi uchun man- 

faatlidir.

M a’lumki,  qo‘shimcha mahsulot bilan zaruriy mahsulot o‘rtasida 

har  doim  ziddiyat  va  aloqadorlik  bo‘ladi.  Ulaming  har  ikkalasi- 

dan  ham  butun  iqtisodiyotni  rivojlantirish  va  jamiyat  a’zolarining 

farovonligini oshirish maqsadlarida foydalaniladi.

Lekin  ulaming  sof  milliy  mahsulotdagi  hissasi  turli  omillar 

ta ’sirida,  masalan,  texnika  taraqqiyotining  rivojlanishi,  ijtimoiy  ish­

lab chiqarish tarkibining o ‘zgarishi, mehnat unumdorligining oshishi 

natijasida o ‘zgarib turadi. Mehnat unumdorligining o‘sishi natijasida

65

---

zaruriy mahsulotning absolyut miqdori o‘sgan holda sof milliy mah- 

sulotdagi  hissasi  kamayib,  qo‘shimcha  mahsulotning  hissasi  oshib 

boradi. Bunday holatlar qo‘shimcha mahsulot normasining oshishida 

o ‘z aksini topadi.

Bu bayon etilganlardan xulosa qilib aytish mumkinki, qo'shimcha 

mehnat  va  binobarin,  qo‘shimcha  mahsulot  butun-butun  tarixiy 

taraqqiyot  davomida  ishlab  chiqarishni,  fan  texnikani,  ta’limni, 

sog‘liqni  saqlashni,  madaniyatni  rivojlantirish,  mamlakat  mudofaa- 

sini  mustahkamlashning  iqtisodiy  manbai  bo‘lib  kelgan  va  bundan 

keyin ham shunday bo‘lib qoladi.

Hozirgi  davrdagi  bozor  iqtisodiyotiga  doir  adabiyotlarda  ishlab 

chiqarish  omillari bilan  uning  samarasi  o‘rtasidagi  bog‘liqlik