Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

tashqi qarzi -  xorijiy davlatlardan, ulardagi jismoniy va yuridik

 

shaxslardan, shuningdek, xalqaro moliyaviy tashkilotlardan olin­

gan qarz.

Tashqi  qarzning  me’yoridan  oshib  ketishi  milliy  iqtisodiyotning 

rivojlanishiga  salbiy  ta’sir  ko‘rsatadi.  Agar  tashqi  qarz  bo‘yicha 

to‘lovlar mamlakat tovar va xizmatlari eksportidan tushumning aha­

miyatli  qismi,  masalan,  20-25  foizdan  oshib  ketsa,  bu  holat  mam- 

lakatning  kredit  bo‘yicha  reytingini  pasaytirib  yuboradi.  Natijada, 

chetdan  yangi  qarz  mablag‘larini jalb  etish  mushkullashadi.  Shun­

ga ko‘ra,  davlatlar muntazam ravishda  tashqi  qarzni  tartibga  solish 

chora-tadbirlarini amalga oshirib boradilar. Bular qatoriga mamlakat 

oltin-valyuta  zaxirasi  hisobidan  qarzlarni  to‘lab  borish;  kreditorlar- 

ning qarz to‘lov muddatlarini o‘zgartirishlari, ayrim hollarda ularning 

ma’lum qismidan voz kechishlariga erishish; qarzlarni mamlakatdagi 

ko‘chmas  mulklar,  qimmatli  qog‘ozlar,  kapitalda  ishtirok  etish  va 

boshqa huquqlami sotish hisobiga to‘lash; xalqaro banklar va boshqa 

moliyaviy tashkilotlardan yordam olish va h.k.

Demak,  davlat 

o ‘z

  faoliyatini  moliyaviy  resurslar  bilan  ta’min­

lashda ssuda kapitallarining ham milliy bozoridan, ham tashqi bozori- 

dan  qarz  olishi  mumkin.  Xalqaro kreditning tez  o‘sishi,  kapitalning 

mamlakatlararo migratsiyasi mamlakat va mintaqalar iqtisodiy o‘zaro 

bog‘liqligi  chuqurlashuvining  muqarrar natijasi  hisoblanadi.  Xalqa­

ro kredit moliyaviy resurslami ham xususiy  sektoming  ehtiyojlarini 

qondirish, ham davlat byudjeti taqchilligini qoplash uchun jalb qilish 

imkoniyatini sezilarli kengaytiradi. Shu bilan birga tashqi qarzlaming 

o‘sishi bir qator boshqa muammolami keltirib chiqaradi.  Bu o‘rinda 

eng asosiy muammo milliy iqtisodiyotning kreditor va debitor mam­

lakatlar iqtisodiyotiga bog‘liqligining kuchayib borishi hisoblanib, bu 

jarayonni  mamlakatdagi  ichki  moliyaviy  dastaklar bilan nazorat qi­

lish imkoniyati bo‘lmay qoladi.