Toshkent davlat yuridik

Bo‘linadigan va bo‘linmaydigan ashyolar. Bo‘lish natijasida har
qaysi qismi butunning xossalarini o‘zida saqlab qoladigan va shu bilan
birga o‘zining xo‘jalik (maqsadli) ahamiyatini yo‘qotmaydigan ashyo –
bo‘linadigan ashyo hisoblanadi. Masalan, bir qop un, bir qop kartoshka, bir
bidon paxta yog‘i kabi.


Bo‘linmaydigan ashyolar bo‘lish natijasida qismlari dastlabki ashyo
(butun)ning xossalarini yo‘qotadigan, uning xo‘jalik (maqsadli)
ahamiyatini o‘zgartiradigan ashyo bo‘linmaydigan ashyo hisoblanadi (FK


8


8-modda). Bo‘linmaydigan ashyolarga shkaf, stol, televizor kabilar
kiradi.
Iste’mol qilinadigan va iste’mol qilinmaydigan ashyolar (FK 89-


modda). Iste’mol qilinadigan ashyolar bir marta foydalanish natijasida
butunlay yo‘qqa chiqadigan yoki jiddiy ravishda o‘zgaradigan narsa
(masalan, oziq-ovqat, xom ashyo kabi)lardir.
Iste’mol qilinmaydigan ashyolar birmuncha uzoq vaqt davomida
o‘zining sifatini saqlaydigan narsalardir. Bunday ashyolar, odatda, qayta-
qayta foydalanishga mo‘ljallangan bo‘ladi. Qayta-qayta foydalanish
davomida iste’mol qilinmaydigan ashyolarning emirilishi ham (binolar,
uskunalar, transport vositalari) asta-sekin kechadi.
Asosiy va mansub ashyolar. Mansub ashyo asosiy ashyoga xizmat
qilishga tayinlangan va umumiy xo‘jalik maqsadi jihatidan u bilan bog‘liq
bo‘lgan ashyodir. Masalan, asosiy ashyo qulf bo‘lsa, unga mansub ashyo
kalitdir.
Mansub ashyo, agar qonunda yoki shartnomada boshqacha tartib
belgilab qo‘yilmagan bo‘lsa, asosiy ashyoning taqdiriga bog‘liq bo‘ladi.
Masalan, asosiy ashyo birovning egaligiga yoki vaqtincha foydalanishiga
o‘tsa, mansub ashyo ham u bilan birga o‘tadi. Ammo qonun yoki
shartnomada boshqacha hollar ham belgilanishi mumkin, ya’ni asosiy
ashyo birovga o‘tkazilganda, mansub ashyoning qoldirilishi to‘g‘risida
alohida kelishuv ham bo‘lishi mumkin.


1


01





Mansub ashyodan uning tarkibiy qismini ajratish kerak. Ashyodan
uni zararlantirmay va qiymatini jiddiy ravishda tushirmay ajratilishi
mumkin bo‘lmagan har narsa ashyoning tarkibiy qismi hisoblanadi.
Masalan, velosipedning nasosi mansub ashyo bo‘lsa, avtomashinaning
radiatori ashyoning tarkibiy qismi hisoblanadi.