Toshkent davlat yuridik universiteti xalqaro tashkilotlar huquqi

Investitsiyaviy tortishuvlarni bartaraf etish xalqaro markazi 
(ITBXM)
. 1966 yilda Davlatlar va chet ellik shaxslar o'rtasidagi 
investitsiyaviy tortishuvlarni hal etish tartibi to'g'risidagi konvensiyaga 
muvofiq tashkil qilingan. ITBXM hukumatlararo tashkilot hisoblanadi.
ITBXM konvensiyasi ko'p tomonlama shartnoma bo'lib, 159 davlat 
uning ishtirokchisi hisoblanadi. Markaz RRXB bosh qarorgohida 
joylashgan. 
O'zbekiston 
Respublikasi 
ITBXM 
konvensiyasini 
O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1994yil6 maydagi qaroriga 
muvofiq ratifikatsiya qilgan. 
Dastlabki 
ikki 
tomonlama 
investitsiya 
shartnomasi 
1959yilPokiston va Germaniya o'rtasida, investor va davlat o'rtasida 
arbitraj to'g'risidagi Ustavni o'z ichiga olgan birinchi investitsiya 
shartnomasi 1968 yilda Niderlandiya va Indoneziya o'rtasida tuzilgan, 
investitsiya 
shartnomasi 
asosidagi 
dastlabki 
ish 
Markazda 
1987yilro'yxatga olingan.
Markazning maqsadi Konvensiyaning ishtirokchi davlatlari va 
boshqa ishtirokchi mamlakatlar shaxslari o'rtasidagi investitsiyaviy 
tortishuvlarni ITBXM Konvensiyasi qoidalariga muvofiq yarashuv va 
arbitraj orqali hal etishdan iborat.

---

113 
ITBXM 
tortishuvlarni 
hal 
etish 
borasida 
mustaqil, 
siyosilashtirilmagan va samarali muassasa hisoblanadi. Markaz davlatlar 
va investorlar o'rtasidagi tortishuvlarni xal etish jarayonida ishonch 
bag'ishlash orqali xalqaro investitsiyalarni rivojlantirish, xalqaro 
investitsiya huquqi hamda ITBXM jarayoni haqida xabardorlik 
darajasini oshirishga yordam beradi.
Markaz to'liq xalqaro huquqiy subyekt maqomiga egadir. 
Markazning huquqqa ega bo'lishi qobiliyati quyidagi huquqlarni o'z 
ichiga oladi: 
a) shartnomalar tuzish; 
b) ko'chadigan va ko'chmas mulk sotib olish va egalik qilish; 
v) protsessual xatti-harakatlarni amalga oshirish tartibini belgilash. 
Ishtirokchi davlat (yoki davlatning har qanday vakolatli organi) va 
boshqa ishtirokchi davlatning shaxsi o'rtasida investitsiyalar bilan 
munosabatlarda bevosita paydo bo'ladigan huquqiy tortishuvlarni, 
agarda bunday tortishuvni hal etish uchun markaz berish to'g'risida 
tortishuv ishtirokchilarining yozma ravishdagi roziligi bo'lsa, hal etish 
markaz vakolatiga kiradi. Bunday kelishuvga erishgan tomonlar uni bir 
tomonlama tartibda rad etish huquqiga ega emas.
ITBXM Ma'muriy kengash va Kotibiyatni o'z ichiga oladi hamda 
Vositachilar va Sud`yalar ro'yxatini yuritadi.Ma'muriy kengash har 
ishtirokchi davlatdan bitta vakildan tarkib topgan. 
Administrativniy sovet 
sostoit iz predstaviteley, po odnomu ot kajdogo gosudarstva-uchastnika. 
RRXB prezidenti ex officio
Ma'muriy kengash raisi vazifasini bajaradi, 
ammo ovoz berish huquqiga ega emas. 
Ma'muriy kengash: 
a) Markazning ma'muriy va moliyaviy reglamentini qabul qiladi; 
b) yarashuv protsedurasi va arbitrajni o'tkazish qoidalarini qabul 
qiladi; 
v) yarashuv protsedurasi va arbitrad reglamentini qabul qiladi; 
g) Bank tomonidan qabul qilinadigan va bankdagi mavjud 
ma'muriy vositalar va xizmatlardan foydalanishga qaratilgan choralarni 
ma'qullaydi; 
d) Bosh kotib va uning o'rinborsarining faoliyat yuritish shartlarini 
belgilaydi; 
e) Markazning yillik byudjet daromadi va xarajatlarini qabul 
qiladi; 
j) Markaz faoliyati to'g'risidagi yillik hisobotni ma'qullaydi. 

---

114 
Ma'muriy kengash agarda unda a'zolarining ko'pchiligi ishtirok 
etsa, qaror qabul qilish vakolatiga ega.
Vositachilar va Hakamlar ro'yxatiga yetarlicha malakaga ega, 
ITBXM konvensiyasiga muvofiq tayinlanadigan va zimmasiga 
yuklangan vazifalarni bajarish istagini bildirgan shaxslar kiritiladi.
Har bir tomon ro'yxatning har biriga to'rttadan shaxs kiritish 
huquqiga ega bo'lib, bu shaxslar shu davlat fuqarosi bo'lishi yoki 
bo'lmasligi mumkin.
Rais ro'yxatning har biriga o'ntadan shaxs tayinlashi mumkin va bu 
shaxslar turli davlatlar fuqarolari bo'lishi shart.
Tortishuvni ko'rib chiqishning yarashtiruv va arbitraj protsedurasi 
Markaz joylashgan joyda o'tkaziladi.