Toshkent davlat yuridik universiteti xalqaro tashkilotlar huquqi



Download 1,03 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/112
Sana02.03.2022
Hajmi1,03 Mb.
#477594
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   112
Bog'liq
XALQARO TASHKILOTLAR HUQUQI -

birinchi guruh:
ba'zida tashkilotning “ichki huquqi” deb ataluvchi 
“tashkilot qoidalari”, xususan ta'sis hujjatlari, shunga muvofiq qabul 
qilingan qaror va tavsiyalar hamda tashkilotda shakllangan amaliyot; 
16
Кривчикова Э.С. Основы теории права международных организаций. – М., 1979. – С. 33. 
17
Тункин Г.И. Теория международного права. – М., 2000. – С. 192. 
18
Bindschedler R.L. La delimitation des competences des Nations Unies / Academie de droit international. Recueil 
des Cours. 1963. Vol. 108. – P. 316. 
19
Шибаева Е.А., Поточный М. Правовые вопросы структуры и деятельности международных организаций. 
– М., 1988. – С. 27. 


40 
ikkinchi guruh:
bu guruhga kiruvchi normalar ayrim hollarda 
“tashqi huquq” deb atalib, unga ikki turdagi normalar: tashkilot 
faoliyatidan tashqarida yaratilgan normalar, ya'ni xalqaro huquq 
normalari (asosan shartnoma va odatlar) va milliy huquq normalari 
kiritiladi” 
20

D.Bouettning nuqtai nazari boshqa mualliflarningshu masalada 
bildirgan fikriga nisbatan ancha asoslantirilgandir. Masalan, I.L.Dekker, 
R.A.Vessel fikricha, xalqaro tashkilotlarning xalqaro huquq subyekti 
sifatida potentsial vakolatlari uning o'z huquqiy tizimiga asoslanadi, 
ya'ni xalqaro huquq yoki o'z ustavi bilan to'g'ridan to'g'ri 
ta'qiqlanganlaridan tashqari o'z maqsadlariga erishish uchun zarur 
barcha vakolatlarga ega. Bunda, vakolatning amalda bo'lish me'zoni 
bo'lib, tashkilotning ustavi va maqsadini hisobga olgan holda, tashkilot 
huquqiy tizimida vakolatlarning mavjud bo'lishi hisoblanadi
21

Bizningcha, bunday yondoshuv juda kengqamrovli bo'lib, xalqaro huquq 
nazariyasidagi ko'pgina olimlar tomonidan tan olinmagan “immanent 
kompetentsiya” kontseptsiyasiga
22
yaqin turadi. 
Bugungi 
kunda 
xalqaro-huquqiy 
adabiyotlarda, 
xalqaro 
tashkilotlarning ichki faoliyatida “nazarda tutiladigan kompetentsiya” 
(pouvoirs implicites) kontseptsiyasi
23
keng tan olinmoqda
24
. Xususan, 
bu haqida I.Detter shunday deydi: “har qanday tuzilma o'zini tashkil 
etish prinspidan kelib chiqqan holda, samarali faoliyat ko'rsatishini 
ta'minlovchi o'z tartib qoidalarini qabul qilishi mumkin, hatto u mana 
shunga to'g'ridan to'g'ri vakolatli qilib belgilanmagan bo'lsa ham”
25

Mazkur qarashning yana bir tarafdori R.Bindshedler “nazarda 
20
Bowett’s Law of International Institutions / Ed. By Ph. Sands, P. Klein. L., 2001. – P. 441. 
21
Dekker I.L., Wessel R.A.Governance by international organizations: rethinking the normative force of 
international decisions / Governance and international legal theory / Ed. by I.L. Dekker, W.G. Werner. L., 2004.
– P. 224. 
22
“Имманент компетенция(implied competence)” концепцияси ҳақида Г.И.Тункин қуйидагича маълумот 
беради: “мазкур концепция тарафдорларининг фикрига кўра, БМТ ва бошқа халқаро ташкилотлар амалиёти 
кўрсатишича, уларнинг фаолияти ўз уставлари билан белгиланган доирадан ташқарига чиқиб кетмоқда. Бу 
ерда шундай хулосага келинмоқдаки, исталган халқаро ташкилот мазкур ташкилот уставининг аниқ 
қоидаларидан қатъий назар ўз мақсадларига эришиш учун зарур ҳаракатларни амалга ошириши 
мумкинлигини англатувчи “имманент компетенция”га эгалиги ҳақида халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф 
этилган нормаси мавжуд”. Тункин Г.И. Теория международного права. – М.: Зерцало, 2000. – С. 288. 
23
“Назарда тутиладиган компетенция” (pouvoirs implicites) концепцияси ҳақида БМТ Халқаро суди 
консультатив хулосасида шундай тушунча берилади, яъни “халқаро ҳуқуққа мувофиқ Ташкилот Уставида 
тўғридан тўғри кўрсатилмаган бўлсада, ўз мақсадларига эришиш учун ўта зарур бўлган ваколатга эга 
бўлиши назарда тутилиши лозим”. International Court of Justice / Reports of Judgments. Advisory opinions and 
Orders. 1949. – P. 182.
24
Vignes D. The impact of international organizations on the development and application of public international 
law // The Structure and Process of International Law: Essays in legal philosophy doctrine and theory / Ed. by 
R.St.J. Macdonald, D.M. Johnston. – L., 1983. – P. 833-834. 
25
Detter I. Law-making by international organizations. – Stockholm, 1965. – P. 47.


41 
tutiladigan kompetentsiya tan olinishi lozim, madomiki usiz ustav 
qoidalari ahamiyatsiz bo'ladi yoki ishlamaydi”, deb hisoblaydi
26

“Nazarda tutiladigan kompetentsiya”ga
27
tushuncha bergan holda 
YE.A.Shibaeva, shunday deydi: “xalqaro tashkilotlar tashkil etilishida 
davlatlar tashkilotlarning kompetentsiyasini belgilash bilan bir qatorda, 
uning organlari kompetentsiyasini ham belgilaydi. Albatta, xalqaro 
tashkilotlar tashkil etilishida, tashkilot faoliyat mexanizmi bilan bog'liq 
ayrim holatlar ustavga kiritilmasligi ham mumkin va mana shuning 
natijasida nazarda tutiladigan kompetentsiya xalqaro 
tashkilot 
amaliyotida uchrashi mumkin”
28

Shunday bo'lsada, mazkur kontseptsiya haqidagi qarashlarga 
G.I.Tunkinning quyidagi fikrlarini ta'kidlagan holdagina qo'shilish 
mumkin: 
“xalqaro 
tashkilotlarning 
“nazarda 
tutiladigan 
kompetentsiya”si qachonki, tashkilotga yoki uning organiga berilgan 
kompetentsiyani amalga oshirish uchun (tashkilotning funksiya va 
maqsadlarini amalga oshirish uchun emas), nafaqat tashkilot ustaviga 
zid bo'lmagan, balki xalqaro amaliyotda odatiy bo'lgan xatti-harakatlar 
amalga oshirish zarur bo'lsagina, mavjud bo'lishi mumkin”
29

Xalqaro tashkilotga ustav bilan berilgan vakolatlar uning huquq 
subyektliligiga 
bir 
vaqtning 
o'zida 
qo'shimcha 
dalil 
hamdir. 
Tashkilotning kompetentsiyasi 
qo'shimcha ravishda kelishuvlar, 
shuningdek tashkilot organlari faoliyatining reglamenti bilan belgilanishi 
mumkin
30

Biroq, 
ustav 
qoidalari 
xalqaro 
tashkilotlar 
kompetentsiyalarini xaddan tashqari keng tushunish va talqin qilishdan 
chegaralovchi 
bo'lishi 
lozim. Boshqacha aytganda, “xalqaro 
tashkilotlarning kompetentsiyasini kengaytirish ular ko'rib chiqadigan 
masalalar doirasini kengaytirish kabi, mazkur masalalarni hal etishda 
xalqaro organlarning huquqlarini kengaytirish bo’yicha ham amalga 
oshirilishi mumkin, ammo mazkur jarayon faqatgina tashkilot ustavi 
doirasida bo'lishi lozim”
31
.
26
Bindschedler R.L. La delimitation des competences des Nations Unies / Academie de droit international. 
RecueildesCours. 1963. Vol. 108. – P. 329. 
27
Халқаро ташкилот ўз уставида тўғридан-тўғри кўрсатилмаган, аммо уни шарҳлаш асосида назарда 
тутилиши мумкин бўлган компетенцияга эга бўлиши мумкин. Шибаева Е.А., Поточный М. Правовые 
вопросы структуры и деятельности международных организаций. – М., 1988. – С. 47. 
28
Шибаева Е.А., Поточный М. Правовые вопросы структуры и деятельности международных организаций. – 
М., 1988. – С. 48. 
29
Тункин Г.И. Теория международного права. – М.: Зерцало, 2000. – С. 297. 
30
Специализированные учреждения ООН в современном мире. / Под ред. Г.И.Морозова, – М., 1967. – С. 8 
31
Тункин Г.И. Теория международного права. – М.: Зерцало, 2000. – С. 273. 


42 

Download 1,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   112




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish