Toshkent davlat yuridik universiteti

 
Soliq  to’lovchilarni  hisobga  olish.  Davlat  soliq  xizmati  organlari 
soliq  to’lovchilarning  hisobini  yuritadi.  Soliq  to’lovchilarning  hisobini 
yuritish  ularni  hisobga  qo’yish  va  ular  to’g’risidagi  hisob  ma’lumotlarini 
yuritish  orqali  amalga  oshiriladi.  Soliq  to’lovchi  hisobga  qo’yilayotganda 
unga  soliq  to’lovchining  identifikatsiya  raqami  beriladi  hamda  soliq 
to’lovchi  to’g’risidagi  hisobga  qo’yish  ma’lumotlari  O’zbekiston 
Respublikasi 
soliq 
to’lovchilarining 
yagona 
reestriga 
kiritiladi. 
O’zbekiston 
Respublikasi 
soliq 
to’lovchilarining 
yagona 
reestri 
O’zbekiston  Respublikasi  Davlat  soliq  qo’mitasi  tomonidan  yuritiladi. 
Davlat  soliq  xizmati  organi  tomonidan  soliq  to’lovchiga  berilgan 
identifikatsiya  raqami  berilganligi  to’g’risidagi  guvohnoma  yoki  soliq 
to’lovchi  bir  vaqtning  o’zida  davlat  soliq  xizmati  organlarida  va  davlat 
statistikasi  organlarida  hisobga  qo’yilgan  holda  davlat  ro’yxatidan 
o’tkazilgan  taqdirda,  davlat  ro’yxatidan  o’tkazilganlik  to’g’risidagi 
guvohnoma  soliq  to’lovchining  hisobga  qo’yilganligini  tasdiqlovchi 
hujjatdir.  Soliq  to’lovchining  identifikatsiya  raqami  muayyan  soliq 
to’lovchi  hisobga  qo’yilganda  unga  beriladigan  raqamdir.  Soliq 
to’lovchining  identifikatsiya  raqami  o’zgarmaydi  va  bekor  qilinganidan 
keyin boshqa soliq to’lovchiga berilmaydi. Identifikatsiya raqami bir marta 
beriladi  va  faqat  yuridik  shaxsning  tugatilishi,  jismoniy  shaxsning  vafoti 
yoki boshqa mamlakatga ko’chib ketishi munosabati bilan, ushbu voqealar 
ro’y  bergandan  keyin  uch  yil  o’tgach,  bekor  qilinishi  mumkin.  Soliq 
to’lovchilarga  identifikatsiya  raqamlarini  berish  Vazirlar  Mahkamasining 
1997  yil  11  martdagi  130-son  qarori  bilan  tasdiqlangan  «O’zbekiston 
Respublikasida soliq to’lovchilarning identifikatsiya raqamlarini berish va 
qo’llash  tizimi  to’g’risida»gi  nizomga  asosan  O’zbekiston  Respublikasi 
soliq  to’lovchilarining  identifikatsiya  raqamlari  yagona  reestrini 
shakllantirish;  soliq  to’lovchilarni  hisobga  olishni  tartibga  solish; 
soliqlarning  byudjetga  tushishini  hisobga  olish  va  soliq  organlarining 
o’zaro  hamkorligi  bo’yicha  ma’lumotlarni  komp`yuterda  ishlashni  joriy 

---

79 
 
etish; soliq qonunchiligiga rioya etilishi bo’yicha axborotlarning yaxlitligi 
va  ishonchliligi  ko’p  tomonlama  tekshirilishi,  nazorat  qilinishini  tashkil 
etish;  soliq  organlari  bilan  davlat  xokimiyati  va  boshqaruvining  boshqa 
organlari, bank muassasalari va moliyaviy tusdagi, shuningdek, ko’char va  
ko’chmas  mulk  bo’yicha  operatsiyalarni  amalga  oshiruvchi  boshqa 
tashkilotlar o’rtasida axborot ayirboshlashni birxillashtirish; daromadlarni, 
to’langan  soliqlarni  va  xo’jalik  yurituvchi  subyektlar,  shu  jumladan, 
jismoniy  shaxslar  tomonidan  ijtimoiy  va  boshqa  sug’urta  bo’yicha  davlat 
jamg’armalariga to’lovlarni hisobga olishni birxillashtirishrni ta’minlashga 
qaratilgan.  Identifikatsiya  raqami  soliq  to’lovchining  barcha  soliq 
majburiyatlari  va  barcha  ijtimoiy  huquqlari  bo’yicha  yagona  hisoblanadi, 
uning  davlat  hokimiyati  va  nazorat  organlari  bilan  davlat  ijtimoiy 
sug’urtasi hamda boshqa sug’urta jamg’armalaridan to’lovlar (mablag’lar) 
olish 
bo’yicha 
barcha 
o’zaro 
munosabatlarida 
qo’llanadi 
va 
o’zgartirilmaydi.  Soliq  to’lovchining  identifikatsiya  raqami  quyidagilarda 
albatta  yozib  qo’yilishi  kerak:  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  davlat 
ro’yxatidan  o’tkazilganligi  to’g’risidagi  guvohnomada,  ro’yxatdan 
o’tkazish davlat soliq xizmati organlarida va davlat statistikasi organlarida 
ularni  hisobga  qo’yish  bilan  bir  vaqtda  amalga  oshiriladi;  faoliyatning 
ayrim turlari bilan shug’ullanishga doir litsenziyasida; cheklardan tashqari, 
pul  bilan  hisob-kitob  qilinadigan  to’lov  hujjatlarida,  shuningdek  ularning 
elektron  shaklida;  davlat  soliq  xizmati  organlariga  taqdim  etiladigan 
moliyaviy  va  soliq  hisoboti  hujjatlarida;  yuridik  va  jismoniy  shaxslar 
tomonidan  tuziladigan  xo’jalik,  fuqarolik-huquqiy  hamda  mehnat 
shartnomalarida; yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar bitimlar 
tuzganligini  belgilovchi  yoki  tasdiqlovchi  hujjatlarda,  shu  jumladan 
hisobvaraq-fakturalar  hamda  transport  hujjatlarida;  yuridik  shaxslar  va 
yakka  tartibdagi  tadbirkorlarda  qiymat  ifodasiga  ega  bo’lgan  moliyaviy, 
mulkiy  hamda  boshqa  majburiyatlar  yuzaga  kelganligini,  shuningdek 
ularning bajarilishini belgilovchi yoki tasdiqlovchi hujjatlarda. 
 
Soliq to'lovchining identifikatsiya raqami to'qqizta raqamli belgidan 
iboratdir,  dastlabki  8  raqam  soliq  to'lovchining  o'z  raqami,  oxirgi  raqam 
esa nazorat sonini tashkil etadi. 
 
Shunday  qilib,  soliq  to'lovchining  identifikatsiya  raqami  tuzilishi  quyidagicha  ko'rinishga 
ega bo'ladi: 
Soliq to'lovchining identifikatsiya raqamini kodlashtirish uchun seriyali tartib usulidan  
foydalanadi.  Bunda  soliq  to'lovchilarning  identifikatsiya  raqamlari  barcha  to'plami  soliq 
to'lovchilarning tiplarini aniqlashtiruvchi ikki turkumlash guruhiga: jismoniy va yuridik shaxslarga 
ajratilgan. Ushbu maqsadlarda quyidagi kodlardan foydalanilishi kerak: 
20000000Xdan 29999999Xgacha — yuridik shaxslar uchun; 

---

80 
 
40000000Xdan 79999999Xgacha — jismoniy shaxslar uchun; 
bunda X-soliq to'lovchining identifikatsiya raqami sonlari izchilligi to'g'riligini nazorat  
qiluvchi  son,  ushbu  son  O'zbekiston  Respublikasi  Davlat  soliq  qo'mitasida  komp`yuter 
tomonidan  soliq  to'lovchiga  identifikatsiya  raqami  berish  jarayonida  muayyan  algoritm  bo'yicha 
shakllantiriladi. 
Zarurat  bo'lganda,  kodlashtirish  tizimi  imkoniyatlarini  kengaytirish  maqsadida  quyidagi 
kodlar  
zaxira qilingan: 
00000000Xdan 19999999Xgacha; 
30000000Xdan 39999999Xgacha; 
80000000Xdan 99999999Xgacha.Солиқ тўловчининг идентификация рақами тўққизта 
рақамли белгидан иборатдир, дастлабки 8 рақам солиқ тўловчининг ўз рақами, охирги рақам 
эса назорат сонини ташкил этади. 
 
 
  
Soliq to’lovchi sifatida quyidagilar hisobga qo’yiladi: 
yuridik  shaxslar  —  O’zbekiston  Respublikasining  rezidentlari  o’zlari 
joylashgan  yerdagi  (pochta  manzilidagi)  davlat  soliq  xizmati  organida; 
yuridik  shaxsning  soliq  majburiyatini    mustaqil  ravishda  bajaradigan 
alohida bo’linmalari — alohida bo’linmaning joylashgan yeridagi yoki  
faoliyatni  amalga  oshirayotgan  joyidagi  davlat  soliq  xizmati  organida; 
jismoniy  shaxslar  —  O’zbekiston  Respublikasining  rezidentlari  jismoniy 
shaxsning yashash joyidagi davlat soliq xizmati organida; yuridik shaxslar 
— O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy  muassasa orqali amalga 
oshirayotgan  O’zbekiston  Respublikasining  norezidentlari  —  doimiy 
muassasaning  joylashgan  yeridagi  va  (yoki)  faoliyatni  amalga 
oshirayotgan  joyidagi  davlat  soliq  xizmati  organida;  mol-mulk  solig’i  va 
yer  solig’i  to’lovchilar  bo’lgan  yuridik  va  jismoniy  shaxslar  — 
O’zbekiston  Respublikasining  norezidentlari  —  soliq  solish  obyekti 
joylashgan yerdagi davlat soliq xizmati organida.  
  
Soliq  to’lovchida  u  hisobga  qo’yilganidan  keyin  yer  solig’i,  mol-
mulk  solig’i  yoki  suv  resurslaridan  foydalanganlik  uchun  soliq  to’lash 
bo’yicha  majburiyati  hisobga  qo’yilgan  joydan  tashqarida  yuzaga  kelgan 
taqdirda,  soliq  to’lovchi  soliq  solish  obyekti  joylashgan  yerdagi  davlat 
soliq xizmati organida obyekt bo’yicha hisobga qo’yilishi kerak. 
  
Bir  vaqtning  o’zida  davlat  soliq  xizmati  organlarida  va  davlat 
statistikasi  organlarida  hisobga  qo’yilgan  holda  davlat  ro’yxatidan 
o’tkaziladigan yuridik va jismoniy shaxslar davlat ro’yxatidan o’tkazilgan 
joyda qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hisobga qo’yilishi kerak. 
 
Yuridik shaxslar — O’zbekiston Respublikasining rezidentlari davlat 
ro’yxatidan  o’tkazilgan  kundan  e’tiboran  o’n  kun  ichida  davlat  soliq 
xizmati organiga hisobga qo’yish to’g’risidagi arizani taqdim etishi shart. 
Arizaga  yuridik  shaxs  davlat  ro’yxatidan  o’tkazilganligini  tasdiqlovchi 

---

81 
 
hujjatning  ko’chirma  nusxasi  ilova  qilinadi.  Jismoniy  shaxslar  — 
O’zbekiston  Respublikasining  rezidentlari  soliq  solish  obyekti  vujudga 
kelgan  kundan  e’tiboran  o’n  kun  ichida  ushbu  Kodeksga  muvofiq  davlat 
soliq  xizmati  organiga  hisobga  qo’yish  to’g’risidagi  arizani  taqdim  etishi 
shart. 
 
Masalan,  fuqaro  A.Axmedov  Olmazor  tumanidan  uy-joy  sotib  oldi.  U  o’n  kunlik  myddat 
ichida Olmazor tuman soliq inspeksiyasiga hisobga qo’yish to’g’risidagi arizani taqdim etishi shart. 
Yuridik  shaxslar  —  O’zbekiston  Respublikasida  faoliyatni  doimiy 
muassasa  orqali  amalga  oshirayotgan  O’zbekiston  Respublikasining 
norezidentlari  mazkur  faoliyatni  amalga  oshirish  boshlangan  kundan 
e’tiboran bir yuz sakson uch kundan kechiktirmasdan davlat soliq xizmati  
organiga  doimiy  muassasa  sifatida  hisobga  qo’yish  to’g’risidagi  arizani 
taqdim  etishi  shart.  Doimiy  muassasa  orqali  faoliyatni  amalga 
oshirayotgan 
yuridik 
shaxsning 
— 
O’zbekiston 
Respublikasi 
norezidentining  hisobga  qo’yish  to’g’risidagi  arizasiga  shartnoma  yoki 
yuridik  shaxs  —  O’zbekiston  Respublikasining  norezidenti  nomidan 
O’zbekiston  Respublikasida  ish  yuritish  uchun  berilgan  ishonchnoma, 
shuningdek  majburiyatlarining  bajarilishi  doimiy  muassasa  tashkil 
topishiga  olib  keladigan  shartnoma  mavjud  bo’lsa,  shu  shartnoma  ilova 
qilinadi. Yer solig’i, shuningdek ko’chmas  mulkka taalluqli qismida  mol-
mulk  solig’i  to’lovchilari  bo’lgan  yuridik  va  jismoniy  shaxslar  — 
O’zbekiston  Respublikasi  norezidentlari  yer  uchastkasiga,  ko’chmas 
mulkka bo’lgan huquq davlat ro’yxatidan o’tkazilgan kundan e’tiboran o’n 
kun  ichida  davlat  soliq  xizmati  organiga  hisobga  qo’yish  to’g’risidagi 
arizani  taqdim  etishi  shart.  Arizaga  unda  ko’rsatilgan  ma’lumotlarni 
tasdiqlovchi hujjatlar ilova qilinadi. 
  
Transport  vositalari  uchun  benzin,  dizel`  yoqilg’isi  va  gazni 
avtomobillarga  yoqilg’i  quyish  shoxobchalari  orqali  realizatsiya  qiluvchi 
yuridik  shaxslar  avtomobillarga  yoqilg’i  quyish  shoxobchalari  joylashgan 
yerdagi  davlat  soliq  xizmati  organiga  transport  vositalariga  benzin,  dizel` 
yoqilg’isi  va  gaz  ishlatganlik  uchun  olinadigan  soliq  to’lovchi  sifatida 
hisobga  qo’yish  to’g’risidagi  arizani  avtomobillarga  yoqilg’i  quyish 
shoxobchasiga  bo’lgan  huquq  davlat  ro’yxatidan  o’tkazilgan  kundan 
e’tiboran  o’n  kun  ichida  taqdim  etishi  shart.  Arizaga  unda  ko’rsatilgan 
ma’lumotlarni  tasdiqlovchi  hujjatlar  ilova  qilinadi.  Davlat  soliq  xizmati 
organi  hisobga qo’yish  to’g’risidagi  ariza  va  unga  ilova  qilingan  hujjatlar 
asosida  soliq  to’lovchiga  soliq  to’lovchining  identifikatsiya  raqamini 
beradi,  soliq  to’lovchi  haqidagi  hisobga  qo’yish  ma’lumotlarini 
O’zbekiston  Respublikasi  soliq  to’lovchilarining  yagona  reestriga  kiritadi 
va  tegishli  ariza  berilgan  kundan  e’tiboran  uch  kundan  kechiktirmay 

---

82 
 
kundan  kechiktirmay  soliq  to’lovchi  hisobga  qo’yilganligi  to’g’risida 
guvohnoma beradi.