Тошкент давлат юридик университети

 
 

---

279 
17
-
BOB. AHOLI PUNKTLARI VA XO‘JALIK FAOLIYATIDA 
ATROF
-
MUHITNI HUQUQIY MUHOFAZA QILISH 
 
Aholi punktlarida atrof-muhitni huquqiy muhofaza qilish. Xo‘jalik 
faoliyatini amalga oshirishda atrof-muhitni huquqiy muhofaza qilish. 
Sanoatda va transportda atrof tabiiy muhitni huquqiy muhofaza qilish. 
Qishloq xo‘jaligi va energetikada atrof tabiiy muhitni huquqiy muhofaza 
qilish.
 
Aholi punktlarida atrof-muhitni huquqiy muhofaza qilish
Aholi punktlarida atrof-muhitni huquqiy muhofaza qilish o‘ziga xos 
xususiyatlarga ega. 
 
Aholi punktlari aholi joylashgan yerlar bo‘lib, ushbu yerlarda asosan 
aholi yashash joylarini qurish va rivojlantirish, shuningdek transport 
tizimini va umuman infratuzilmani joylashtirish, sanoatni rivojlantirish 
maqsadlari ham ko‘zda tutiladi.
Esda tuting! Aholi punktlarining quyidagi turlari
mavjud:
1)
 
shahar
(aholisi asosan sanoat va savdo, shuningdek xizmat 
ko‘rsatish, boshqaruv, fan, madaniyat sohalarida band bo‘lgan eng katta 
aholi punktlari);
2)
 
posyolka
(shahar chizig‘idan tashqarida joylashgan shahar tipidagi 
aholi punkti);
3)
 
shaharcha
(sanoat korxonalari, qurilishlar, temir yo‘l stansiyalari 
va boshqa muhim obyektlar yaqinida joylashgan aholi punktlari);
4)
 
qishloq
(shahar hududiga kirmaydigan, ma’lum aholi soniga ega 
bo‘lgan, qishloq markazlari va ma’lum sanoat obyektlari atrofida istiqomat 
qiluvchi aholining yashash joylari);
5)
 
ovul
(nisbatan kichikroq hajmdagi yashash va turar joylardan iborat 
aholi punktlari).
Aholi punktlari, eng avvalo, aholi muqim yashash joyi bo‘lib, ularda 
murakkab iqtisodiy-geografik, arxitektura va qurilish, shuningdek madaniy 
majmualar mavjud bo‘ladi. Ushbu hududlarda atrof-muhitni muhofaza 
qilish shaharsozlik faoliyatiga nisbatan ekologik talablarni belgilash; 
aholining sanitariya-epidemiologiya xotirjamligini ta’minlash; aholi 
punktlarida tabiiy obyektlar muhofazasini ta’minlash kabi yo‘nalishlarda 
amalga oshiriladi.

---

280 
Ta’kidlash joizki, 2017–2021-yillarda O’zbekiston Respublikasini 
rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishlari sifatida aholi punktlarida 
arzon uy-joylar barpo etish, ushbu hududlarda yo’l-transport, muhandislik-
kommunikatsiya, ijtimoiy infratuzilmani barpo etish, zarur hollarda ularni 
modernizatsiya qilish, shuningdek ekologik toza mahsulot ishlab 
chiqarishni kengaytirish, ekologik xavfsizlikni ta’minlash, maishiy 
chiqindilarni qayta ishlashga ixtisoslashgan majmualar qurish yo’li bilan 
mamlakatimiz shahar va qishloqlarini har tomonlama jadal rivojlantirish 
vazifasi qo
‘
yilgan
77
. 
Bir qator olimlar hisob-kitoblariga ko‘ra, hozirgi vaqtda dunyo 
aholisining yarmidan ko‘pi (Yevropada esa 70%) shaharlarda yashaydi. 
Shu munosabat bilan aholi punktlarida atrof-muhitni huquqiy muhofaza 
qilish, avvalambor, aholi salomatligini ta’minlash, aholi uchun qulay atrof-
muhitni ta’minlash maqsadiga qaratilgan bo‘ladi. Biroq bugungi kunga 
kelib deyarli barcha yirik shaharlarda atmosfera havosi iflosalanishi 
natijasida aholi salomatligiga jiddiy ziyon yetkazilishi holatlari 
uchramoqda
78
.
Yuqoridagi yo‘nalishlardan kelib chiqqan holda, aholi punktlarida 
atrof-muhitni huquqiy muhofaza qilish “Tabiatni muhofaza qilish 
to‘g‘risida”, “Ekologik ekspertiza to‘g‘risida”, “Ekologik nazorat 
to‘g‘risida”gi va boshqa qonunlar, Yer, Shaharsozlik kodekslari, 
shuningdek, “Ekologik normativlar loyihalarini ishlab chiqish va kelishish 
tartibi to‘g‘risida”, “Davlat ekologik nazoratini amalga oshirish tartibi 
to‘g‘risida”, “O‘zbekiston Respublikasida davlat ekologik ekspertizasi 
to‘g‘risida” va “O‘zbekiston Respublikasida atrof tabiiy muhitning davlat 
monitoringi to‘g‘risida”gi nizomlar bilan tartibga solinadi.