Тошкент давлат юридик университети

 
Ekologik javobgarlik tushunchasi va uning turlari 
 
Ekologik javobgarlik–
bu tabiatga, atrof tabiiy muhitga va mavjud 
tabiiy resurslarga keltiriladigan har qanday zararning oldini olish hamda 
ularni qoplash yuzasidan kelib chiqadigan huquqiy me’yorlar va ularga 
monand 
keluvchi 
huquqiy 
munosabatlarning 
iqtisodiy-huquqiy 
kompleksidan iboratdir.
Ekologik xilof xatti-harakatlar–
bu har qanday jamiyatda 
kishilarning iqtisodiy, moddiy, ma’naviy va boshqa ehtiyojlarini qondirish 
natijasida kelib chiqadigan, atrof tabiiy muhitga, tabiat va uning 
boyliklaridan foydalanish hamda muhofaza qilishga zid, qarshi bo‘lgan 
xatti-harakatlar oqibatidir.
 
Ekologik javobgarlik turlari
Ekologik-iqtisodiy javobgarlik 
Ekologik-huquqiy javobgarlik

---

135 
1. Ekologik-iqtisodiy javobgarlik turi.
Ekologik-iqtisodiy javobgarlik 
– bu ijtimoiy javobgarlikning bir 
turi bo‘lib, u tabiat va atrof tabiiy muhitga yetkazilgan, qonun bilan 
belgilangan me’yordan oshmagan zarari bilan belgilanadi va keltirilgan 
zararlar pul miqdori so‘zsiz qoplanishi bilan namoyon bo‘ladi.
Mazkur 
javobgarlik 
turi 
o‘zida 
quyidagi 
elementlarni 
mujassamlashtiradi: 

belgilangan me’yorda atrof tabiiy muhitdan foydalanish va 
uni ifloslantirish; 

moddiy qoplash; 

foydalanganlik uchun to‘lovlar; 

ifloslantirganlik uchun to‘lovlar; 
2) Ekologik-huquqiy javobgarlik turi. 
Ekologik-huquqiy javobgarlik – 
bu belgilab qo‘yilgan tabiatni 
muhofaza qilish va ekologik qonun talablari hamda me’yorlarini 
buzganligi, ortiqcha tabiiy resurslardan foydalanish, muhofaza qilish 
qoida-talablarini buzish, atrof tabiiy muhitni, tabiatni ifloslantirish, tabiiy 
resurslardan noqonuniy va xo‘jasizlarcha foydalanish oqibatida vujudga 
kelib, u subyektlarni yuridik javobgarlikka tortilishida namoyon bo‘ladi.
Masalan:
Zardushtlarning “Avesto” kitobiga binoan bolalar yoshligidanoq tabiatga 
mehribon bo‘lib, uning boyliklarini saqlab, daraxt ko‘chatini o‘tkazishi lozim. 
Mazkur manbaga ko‘ra inson butun umri davomida suv, tuproq, 
olov, umuman dunyodagi jamiki yaxshi narsalarni pok va bus-butun 
asrashga majbur bo‘lgan. 
Shu ma’noda Gyote ta’biri bilan aytganda “Tabiat hazilni tan 
olmaydi, u hamisha haq, hamisha qat’iy. Xatoliklar ham, adashishlar ham 
faqat odamlardan kelib chiqadi”. 
Demak, ekologik 
qonun 
talablari 
buzilganda 
amaldagi 
qonunlarimizga muvofiq ekologik-huquqiy javobgarlikning quyidagi: 

---

136 
intizomiy, ma’muriy, fuqarolik va jinoiy-huquqiy javobgarlik turlari 
vujudga keladi.