Тошкент давлат юридик университети

“ekologik 
da’vo 
qilish”
huquqining 
belgilanganligi 
katta 
huquqiy 
qadriyat 
hisoblanadi. 
“Tabiatni 
muhofaza 
qilish 
to‘g‘risida”gi Qonuning 52-moddasiga binoan “Yuridik va jismoniy 
shaxslar ekologiya jihatidan zararli faoliyatni to‘xtatish to‘g‘risida 
sudga da’vo bilan murojaat 
qilishga haqlidir
. 
 Jahon 
tajribasiga 
qiyoslang! 
Sudga “ekologik da’vo” bilan murojaat qilish huquqining o‘ziga xos 
xususiyati shundaki, uni amalga oshirish uchun fuqaro o‘zining buzilgan 
huquq yoki manfaatlarini himoya qilmaydi. Balki u jamiyatning ekologiya 
manfaatlaridan kelib chiqadi. Bunda u “ekologiya nuqtayi nazaridan 
zararli faoliyat” faktini aniqlab, uning “atrof tabiiy muhitga, inson 
salomatligi va odamlarning mol-mulkiga, xalq xo‘jaligiga ziyon” 
yetkazishini bartaraf etish uchun xususiy tartibda sudga da’vo arizasi 
kiritish huquqiga ega bo‘ladi. Aytish joizki, bunday ekologik da’vo huquqi 
rivojlangan davlatlarda dolzarb huquqlardan biri bo‘lib hisoblanadi. 
O‘zbekistonda ham bunday huquqni qo‘llash amaliyotini rivojlantirish 
ekologik siyosatni yangi marralarga ko‘tarar edi.
O‘zbekistonda ekologik siyosatni amalga oshirishda davlat va uning 
organlari yetakchidir. Shu bilan birga, ekologik muammolarni hal etishda 
nodavlat tashkilotlarining ishtiroki ham ulkan ahamiyat kasb etmoqda.
Jamoat 
birlashmalari, 
ommaviy 
harakatlar, 
siyosiy partiyalar, fuqarolarning o‘zini o‘zi 
boshqarish organlari va boshqa jamoat tuzulmalari qonunga ko‘ra o‘z 
vakolatlari doirasida ekologik faoliyatda ishtirok etadilar.
 Muhim xulosa! 

---

26 
Jamoat tuzulmalarining ichida O‘zbekiston ekologik harakati alohida 
ahamiyat kasb etmoqda. 2008-yilda jamoatchilik tashabbusiga ko‘ra 
tashkil etilgan Ekoharakat atrof tabiiy muhit muhofazasiga aloqador 
bo‘lgan 
barcha 
jamoatchilik 
sa’y-harakatlarini 
birlashtirish, 
muvofiqlashtirib turish hamda safarbar etish vazifasini bajarmoqda. 
Ayniqsa, Ekoharakat vakillaridan 15 kishining Oliy Majlis Qonunchilik 
palatasiga deputat bo‘lib saylanishi “ekologik jamoatchilik”ning qonun 
chiqarish jarayonlarida rasman ishtirok etishini ta’minladi. Endilikda 
O‘zbekistonda ekologik muammolarni hal etish nafaqat davlat 
organlarining, balki fuqarolik jamiyati institutlarining ham muhim 
vazifalaridan biri ekanligi o‘zining amaliy ifodasini topdi. Bu yangilik 
O‘zbekistonni dunyoning ekologik siyosati rivojlangan davlatlar qatoriga 
qo‘shdi.
O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati tuzulmalarining ekologiya 
masalalari bilan shug‘ullanishining amaliy va haqqoniy ifodasini ular 
tomonidan jamoat nazoratini amalga oshirishlarida ham ko‘rish mumkin.
Hozirda jamoat ekologik nazoratining bir necha usullari qo‘llaniladi:

ularga jamoat ekologik ekspertizasi o‘tkazish; 

jamoat eshituvi; 

davlat organlari tomonidan qarorlar qabul qilish jarayonlarida 
jamoatchilikning ishtirok etishi; 

murojaatlar yo‘llash; 

hisobot talab qilish hamda eshitish va boshqalar kiradi.
Jamaot nazoratining bunday usullarini amalda 
qo‘llanilishini yanada takomillashtirish lozim.