Тошкент давлат юридик университети тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

1.4. Тадбиркорлик ҳуқуқий муносабатлар
Тадбиркорлик фаолияти билан боғлиқ субъектлар ўртасида 
вужудга келадиган, яъни тадбиркорлик субъектини ташкил этиш, уни 
рўйхатдан ўтказиш, ҳисобга қўйиш, уни бошқариш, фаолият олиб 
бориши, шартномалар тузиш, уларни ижро этиш, мажбуриятлар 
юзасидан жавобгарлик каби муносабатларни ҳуқуқ нормалари билан 
тартибга солиш зарурати вужудга келади. Бундай ҳуқуқий 
муносабатлар тадбиркорлик ҳуқуқий муносабатлар ҳисобланади. 
Тадбиркорлик ҳуқуқий муносабатлар
– бу тадбиркорлик 
субъектларининг тадбиркорлик фаолиятини ташкил этиш ва 
тугатиш ҳамда уни амалга ошириш жараёнида вужудга келадиган, 

---

I БОБ. Тадбиркорлик (бизнес) ҳуқуқи алоҳида ҳуқуқ соҳаси 
30 
тадбиркорлик фаолиятини давлат томонидан тартибга солиш билан 
боғлиқ бўлган, тадбиркорлик хуқуқий нормалари асосида тартибга 
солинадиган муносабатлардир.
 
Тадбиркорлик ҳуқуқий муносабатлар фақат товар ишлаб 
чиқариш, ишларни бажариш ва хизматлар кўрсатишга оид муносабат 
эмас, балки тадбиркорлик субъектларини ташкил этиш, қайта ташкил 
этиш ва тугатиш, ишлаб чиқаришни амалга ошириш учун ер 
участкаси олиш, бино олиш ёки қуриш, ёқилғи, хом ашё, асбоб-
ускуналарга эга бўлиш билан боғлиқ муносабатларни ҳам қамраб 
олади. Улар тадбиркорлик ҳуқуқининг предметини ташкил этувчи 
муносабатлар бўлиб, бевосита даромад (фойда) олишга қаратилмаган 
бошқа мақсадлар билан ҳам боғлиқ бўлади. Жумладан, мулкни 
бошқариш, корхонани тузиш ва тугатиш бўйича ташкилий мулкий 
муносабатлар билан боғлиқ барча фаолиятлардир. 
Бозор муносабатларини тобора ривожланиб бориши, янги-янги 
мулкдорлар гуруҳини, тадбиркорларни келтириб чиқарадиган бу 
гуруҳлар тадбиркорлик муносабатларининг мустақил субъекти 
ташкилий-ҳуқуқий шакли бўлиб иштирок этади. Улар ўртасидаги 
мулкий муносабатларнинг аксарияти тадбиркорлик қонунчилиги 
билан тартибга солинади. Тадбиркорлик ҳуқуқий муносабатлар 
доираси, бозор иқтисодиётининг ривожланиб бориши билан бирга, 
борган сари кенгайиб боради. Хусусан товар ишлаб чиқариш ва 
хизмат кўрсатиш соҳасида корхоналар, фермерлар, деҳқон 
хўжаликлари, банклар, биржалар ва шунга ўхшаш бошқа субъектлар 
ўзига хос махсус фаолият кўрсатадилар.