Toshkent davlat yuridik universiteti soliq huquqi

O‘zbekiston Respublikasida

ishlab chiqariladigan, aksiz solig‘iga

tortiladigan tovarlarga nisbatan aksiz solig‘i

stavkalari

(2016-yil)

Tovarlar nomi	Soliq stavkasi
	aksiz solig‘i va QQSni hisobga olmagan holda sotilgan tovarlar qiymatiga nisbatan foizlarda	bir o‘lchov birligiga so‘mda
1. Etil spirti (1 dal uchun)		5 020
2. Vino (1 dal tayyor mahsulot uchun)(1):
tabiiy ravishda achitilgan natural vinolar (etil spirti qo‘shilmagan holda)		6 055
boshqa vinolar		8 333
3. Konyak (1 dal tayyor mahsulot uchun)(1)		45 878
4. Aroq va boshqa alkogolli mahsulotlar (1 dal tayyor mahsulot uchun)(1)		43 246
5. Pivo (1 dal tayyor mahsulot uchun)(1)		5 133
6. O‘simlik (paxta) yog‘i (1 tonna uchun)(1):
oziq-ovqat yog‘i (salomac ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan yog‘ va «O‘zbekiston» yog‘idan tashqari)		919 448
texnik moy (kislota miqdori 0,3 mg KON/g dan yuqori, oziq-ovqat mahsulotlari tarkibiga qo‘shishga yaroqsiz bo‘lgan)		505 773
7. Filtrli, filtrsiz sigaretalar, papiroslar (1 ming dona uchun)(1)		28 794
8. Zargarlik buyumlari	25
9. «Jeneral Motors O‘zbekiston» AJ ishlab chiqargan avtomobillar(2)	29
10. Kumushdan ishlangan oshxona anjomlari	11
11. Qimmatbaho metallar(2)
12. Neft mahsulotlari(1):
Ai-80 benzini		321 430 so‘m/tonna
Ai-91, Ai-92, Ai-93 benzini		353 430 so‘m/tonna
Ai-95 benzini		408 890 so‘m/tonna
dizel yoqilg‘isi		273 400 so‘m/tonna
EKO dizel yoqilg‘isi		284 250 so‘m/tonna
aviakerosin		50 580 so‘m/tonna
dizel yoki karbyurator (injektor) dvigatellari uchun motor moyi		207 000 so‘m/tonna
13. Tabiiy gaz, shu jumladan, eksport(2)	25
14. Ishlab chiqaruvchi korxonalar tomonidan sotiladigan suyultirilgan gaz («O‘ztransgaz» AK mintaqalararo unitar korxonalari tomonidan aholiga sotiladigan gaz hajmi bundan mustasno), shu jumladan eksport(2)	26

Soliqni hisoblab chiqarish tartibi. Aksiz solig‘ini hisoblab chiqarish aniqlanadigan soliq solinadigan bazadan va aksiz solig‘ining belgilangan stavkalaridan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.

Soliq davri. Yil oyi soliq davridir.

Hisob-kitobni taqdim etish tartibi. Aksiz solig‘ining hisob-kitobi soliq bo‘yicha hisobga olish joyidagi davlat soliq xizmati organlariga har oyda soliq davridan keyingi oyning 10-kunidan kechiktirmay taqdim etiladi.

Soliq to‘lash tartibi. Aksiz solig‘ini to‘lash hisob-kitoblarni topshirish muddatlaridan kechiktirmay amalga oshiriladi.

Import qilinadigan tovarlar bo‘yicha aksiz solig‘ini to‘lash bojxona to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda amalga oshiriladi.

Aksiz markalari. Aksiz markalari bilan tamg‘alanishi lozim bo‘lgan import qilinadigan aksiz to‘lanadigan tovarlar bo‘yicha aksiz solig‘i aksiz markalari olinguniga qadar to‘lanadi.

O‘zbekiston Respublikasi hududida ishlab chiqariladigan, shuningdek uning bojxona hududiga import qilinadigan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklar O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda aksiz markalari bilan tamg‘alanishi shart.

Tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklar ishlab chiqarilishi, import qilinishi, saqlanishi, tashilishi va sotilishi ustidan davlat nazoratini o‘rnatish, shuningdek aksiz solig‘i to‘liq undirilishi, ko‘rsatilgan tovarlarni yashirincha ishlab chiqarish yoki O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kelishning oldini olish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1996-yil 14-avgustdagi 285-son “O‘zbekiston Respublikasi hududida tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarga aksiz markalarini joriy etish tartibi to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq 1996-yil 1-oktabrdan boshlab O‘zbekiston Respublikasida ishlab chiqariladigan va uning hududiga olib kelinadigan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarni, pivodan tashqari, majburiy tarzda belgilangan namunadagi aksiz markalari bilan markalash joriy etildi va ularni aksiz markalarini yopishtirmasdan O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kelish, tashish (xalqaro tranzitdan tashqari), saqlash va sotish ta’qiqlandi.

Aksiz tovarlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar respublika budjetiga nominal qiymati bo‘yicha buyurtma berilayotgan aksiz markalari miqdorining belgilangan summasini to‘lagach aksiz markalarining zarur miqdorini xarid qilishga buyurtmanoma topshiradilar. Aksiz tovarlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar aksiz markalarini bosish uchun “Davlat belgisi” Davlat ishlab chiqarish birlashmasi (DICHB)ga buyurtmanoma bilan murojaat qiladi.

Aksiz markalaridan foydalanish va ularni sotish, shuningdek aksiz markalari bilan markalanmagan tamaki mahsulotlari va spirtli ichimliklarni savdo tarmog‘i (chakana, ulgurji) orqali sotishni nazorat qilish davlat soliq va bojxona organlari tomonidan amalga oshiriladi.

5.5. Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq (O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 242 – 256-moddalari)
Tabiiy resurslardan samarali va oqilona foydalanishni ta’minlashga qaratilgan muhim vosita – bu davlat tomonidan tabiiy resurslardan foydalanish bilan bog‘liq turli xil to‘lovlardir.

Jahon amaliyotida tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun to‘lovlar tizimini bonuslar, rentals, royalti va soliqlar tashkil etadi. Bonuslar – bir martalik to‘lov bo‘lib, davlat uchun soliqlar kabi unchalik muhim moliyaviy resurs bo‘lmasa-da, Davlat budjeti daromadlarini oshirishning zarur elementlaridan biri hisoblanadi. Bonuslar hajmi har bir mamlakatning qonunchiligi bilan belgilanib, ular tabiiy resurslardan foydalanish bo‘yicha kelishuvlar predmeti hisoblanadi.

O‘zbekistonda ham xo‘jalik yurituvchi subyektlar tabiiy resurslardan foydalanishi jarayonida bonuslar to‘laydi. Respublikamiz qonunchiligiga muvofiq, bonuslar – bu bitim tuzilgan vaqtda yoki muayyan natijaga erishilgach bitim shartlariga muvofiq belgilangan bir martalik to‘lovlar hisoblanadi. O‘zbekistonda yer qa’ridan foydalanuvchilar ikki xil bonusni to‘laydilar. Bular imzoli bonus hamda tijoratbop topilma bonusi.

O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan keyin respublikamiz hududidagi barcha tabiiy, yer osti boyliklari davlatimiz tasarrufiga o‘tdi. O‘zbekiston zaminida juda ulkan va noyob, hali ijtimoiy ishlab chiqarishga jalb etilmagan mineral xomashyo resurslari to‘plangan.

O‘zbekistonda 100 ga yaqin, aniqrog‘i 95 turdagi mineral xomashyoni o‘zida mujassam etgan 2700 ta kon aniqlangan. Amalda Mendeleev davriy jadvalidagi barcha elementlar respublikamizda mavjud. Mamlakatning umumiy xomashyo salohiyoti 3,3 trillion AQSh dollari miqdorida baholanmoqda. Mavjud konlardan har yili 5,5 mlrd. AQSh dollariga teng foydali qazilmalar qazib olinmoqda.

Respublikamiz qonunchiligiga ko‘ra mavjud yer osti boyliklari umumdavlat mulki hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasining 1994-yil 23-sentabrdagi “Yer osti boyliklari to‘g‘risida” gi Qonuniga muvofiq 1995-yildan boshlab yer osti boyliklaridan foydalanilganlik uchun soliq joriy etildi va yer osti boyliklaridan foydalanuvchilar ularning hajmidan kelib chiqqan holda maxsus soliq to‘lay boshladilar.

Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliqni joriy etilishidan asosiy maqsad – umumdavlat mulki hisoblangan yer osti boyliklaridan oqilona tarzda butun jamiyat a’zolarini va kelajak avlod manfaatlarini hisobga olgan holda foydalanish samaradorligini oshirish hisoblanadi.

O‘zbekistonda 2002-yil 13-dekabrda “Yer osti boyliklari to‘g‘risida”gi Qonunning yangi tahriri tasdiqlandi va ushbu qonunning asosiy vazifasi bo‘lib, yer osti boyliklariga egalik qilish, ulardan foydalanish va tasarruf etishda yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga solishdan iborat ekanligi belgilandi.

Soliq kodeksiga ko‘ra yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq umumdavlat soliqlari tarkibiga kiradi. Ushbu soliq tabiiy boyliklardan foydalanishning samaradorligini ta’minlash bilan birga sof fiskal vazifani ham bajaradi.

Respublikamizda yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq yer osti boyliklarining 53 turiga nisbatan belgilangan bo‘lsa-da, budjetga soliq tushumi faqatgina 4-5 turdagi yer osti boyliklariga mutloq ravishda bog‘liq bo‘lib qolmoqda. ³³

O‘zbekiston Respublikasi hududida konlarni aniqlash va qidirish, foydali qazilmalarni kovlab olish, mineral xomashyodan va (yoki) texnogen mineral hosilalardan foydali komponentlarni ajratib olishni amalga oshirayotgan, shuningdek foydali qazilmalardan foydali komponentlarni ajratib olgan holda ularni qayta ishlashni amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy shaxslar soliq solish maqsadida yer qa’ridan foydalanuvchilardir. Yer qa’ridan foydalanuvchilar quyidagi soliqlar va maxsus to‘lovlarni to‘laydilar:

- yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq;

- qo‘shimcha foyda solig‘i;

- bonus (imzoli va tijoratbop topilma bonuslar).