Toshkent davlat yuridik instituti o. T. Xusanov

§ 2. Konstitutsiyada belgilangan burchlarni bajarish. Konstitutsiya va 
qonunlarga rioya etish 
 
Konstitutsiyada belgilab kuyilgan har qanday burch fuqarolar uchun 
bajarilishi shart bo„lgan majburiyatdir. 47-moddada “Barcha fuqarolar 
Konstitutsiyada belgilab kuyilgan burchlarni bajaradilar” - deb belgilangan qoida 
Konstitutsiyaviy burchlarning bajarilishi shart ekanligini ko„rsatib, barcha 
Konstitutsiyaviy burchlarning bajarilishini ta'minlashga karatilgan umumiy va 
rahbariy qoida hisoblanadi. 48-moddada esa bu burch yanada aniqlashtirilgan va 
doirasi kengaytirilgan. Unga asosan “Fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga rioya 
etishga, boshqa kishilarning huquqlari va erkinliklari, sha'ni va qadr-qimmatini 
hurmat qilishga majburdirlar”. 
Demak bu birinchidan, har bir fuqaro nafaqat Konstitutsiyaga balki barcha 
qonunlarga rioya etishga majbur. Bu qonuniylik prinsipini mazmun va mohiyatiga 
mos kelib, ana shu prinsipni amalga oshishini ta'minlashni nazarda tutadi. 
Ikkinchidan, har bir kishi-fuqaro boshqa kishilarning huquqlari, erkinliklari, sha'ni 
va qadr-qimmatini hurmat qilishga majburdir. Shaxs va fuqarolarning huquqiy 
holatiga taalluqli Konstitutsiya normalarida ham, fuqarolar o„z huquq va 
erkinliklarini amalga oshirishda boshqa shaxslarning manfaatlari, huquqlari va 
erkinliklariga 
putur 
yetkazmasliklari 
shart 
deyilgan 
qoida 
mavjud 
(Konstitutsiyaning 20-moddasi). Ana shu narsa Konstitutsiyaning asosiy burch 
to„g„risidagi normalarida ham belgilanib, uning majburiyligiga alohida 

---

200 
Konstitutsiyaviy maqom berilgan. 
Fuqarolarning shaxsiy huquqlarini belgilovchi Konstitutsiya normalarida, 
har kimga o„z sha'ni va obro„siga qilingan tajovuzlardan, shaxsiy hayotiga 
aralashishdan himoyalanish huquqi berilgan bo„lsa (Konstitutsiyaning 27-modda), 
Konstitutsiyaning 48-moddasiga asosan boshqa kishilarning huquqlari va 
erkinliklari, sha'ni va qadr qimmatini hurmat qilishga faqat davlat organlari, 
mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarigina majbur bo„lmasdan, har bir fuqaro 
ham majbur ekanligi ko„rsatildi. 
Konstitutsiyaning bu moddalaridagi burchlar, jamiyat va davlatning 
rivojlanishi asoslaridan hisoblanuvchi Konstitutsiya va qonunlarga to„la va 
og„ishmay amal qilish zarurligini, shu asosda ijtimoiy hayotni rivojlantirishni 
ta'minlashni nazarda tutadi. 
Konstitutsiya va qonunlarga rioya qilmaslik xavfsizlikka, fuqarolar 
manfaatiga, davlat boshqaruviga umuman Konstitutsiyaviy tuzumga katta va jiddiy 
zarar yetkazadi. 
Shuning uchun Konstitutsiyaga va qonunlarga amal qilmasliq ularni har 
qanday yo„llar bilan buzish holatlariga turli jinoiy va ma'muriy jazolar belgilanadi. 
Qonunlarda Konstitutsiya va qonunlardagi burchlarni bajarmaganlik uchun jazo 
choralarini belgilanishi Konstitutsiyaviy burchlarning ta'minlanishini kafolati 
hisoblanadi.