Toshkent davlat yuridik instituti o. T. Xusanov

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar. 
 
1. Jamoat birlashmalarining vazifasi, tizimi, turlari qanday? 
2. Siyosiy partiyalarning hokimiyatni amalga oshirishdagi ishtiroki 
nimalardan iborat? 
3. Yoshlar ommaviy tashkilotining tutgan o„rni qanday? 
4. Qanday jamoat birlashmalari tuzish mumkin emas? 
5. Jamoat birlashmalarining faoliyati qanday qo„llab-quvvatlanadi? 
6. Diniy tashkilot va birlashmalarning o„rni qanaqa? 
7. Qanday holda jamoat birlashmalari faoliyati to„xtatiladi, taqiqlanadi? 
8. Davlat bilan jamoat tashkilotlarini munosabati nimalarga asoslanadi? 
9. Jamoat birlashmalariga a'zo bo„lish tartibi qanday? 
10. Kasaba uyushmalarining vazifasi nimalardan iborat? 

---

247 
XVI bob. Oilaning Konstitutsiyaviy asoslari 
 
§ 1. Oila jamiyatning asosiy bo„g„ini 
Oila jamiyatning quyi va u asosiy bo„g„inidir. U insonni hayotga kelishi, 
tarbiyalanishidagi asosiy makon. Oila bir necha kishilarni birgalikda yashash joyi. 
Oilani to„liq bo„lishi uchun ota-ona va farzandlar bo„lishi shart. Ularning 
birortasisiz ham oila bo„lishi mumkin. Lekin bunday oilada yetishmovchilik 
bo„ladi. Har bir oila ma'lum xonadonga mos bo„ladi. 
Oila qurishning asosiy sababi, turli jins kishilari va ulardan vujudga 
keladigan farzandlar bilan birga turmush kechirish, hayotni davom ettirish 
maqsadida avlod qoldirish hisoblanadi. 
Oila o„z ichki munosabatlariga asoslanadi. Oilaning ichki munosabatlari 
qonun hujjatlariga, milliy va axloqiy qadriyatlarga asoslanadi. Oilaviy 
munosabatlar tabiiy, iqtisodiy, ma'naviy ehtiyojni qondirish zarurati yuzasidan 
vujudga keladi. 
Har qanday jamiyatning mustahkamligi, rivoji oilaga bog„liq. Chunki 
jamiyatda bo„ladigan ijtimoiy munosabatlarning dastlabki elementi oilada vujudga 
keladi va shakllanadi. Oiladagi kattalarni bir-biri bilan munosabati, boshqalar bilan 
munosabati, atrof-muhit, mol-mulkka bo„lgan munosabati yoshlarni shu 
masalalarga munosabatini shakllanishi uchun o„rnak bo„ladi. Oiladagi tarbiyani 
boshqa tarbiyalardan farqi, afzalligi tarbiya u yerda faqat o„rgatish, uqitish, 
ta'kidlash bilangina emas, barcha narsalarda katta yoshdagilarni kichik yoshlar 
uchun o„rnak kursatishi orqali olib boriladi. 
Nima mumkin va nima mumkin emasligi, mehnatga, mol-mulkka 
munosabat, ovqatlanish, dam olish, ko„ngil xushlik qilish, kattalarga muomila, 
hurmat, kichiklarga g„amxo„rlik qilishni dastlabki sabog„i oilada olinadi. Bola 
boshqa muassasalarga tarbiya, bilim olish uchun berilgunga qadar hayot alifbosi 
haqida ma'lumotni oiladan oladi. 
Oiladagi tarbiya kishilarning axloqiga, xulqiga o„chmas qoidalarni 
singdiradi. Inson tarbiyasida hyech qanday boshqa tuzulmalar oilani o„rnini bosa 

---

248 
olmaydi. Chunki u yerdagi, tarbiyaga sut, qon singari mukaddas ashyolar ta'sir 
kiladi. 
Shularning barchasi e'tiborga olinib, bizning xalqimizga hos oiladagi ijobiy 
jihatlarni mustahkamlash va rivojlantirishni ta'minlash uchun Konstitutsiyamizda 
oila uchun maxsus XIX bob ajratildi. Bunday holatni – oilani maxsus bobda 
ko„rsatishni boshqa barcha mamlakatlar Konstitutsiyalarida ham uchratmaymiz. U 
yerlarda oilaga ham davlat, jamiyat munosabati o„zgacha. Bizda oila jamiyatning 
ajralmas qismi va mavjud bo„lishi shart masala deb qaraladi va albatta unda ikki 
jinsni, erkak va ayol birlashuvi bo„lishligini, bu birlashuv orqali, dunyoga yangi 
insonlar kelishi nazarda tutiladi. 
Ana shulardan kelib chiqib, Konstitutsiyaning 63-moddasida “Oila 
jamiyatning asosiy bo„g„inidir...” degan qoida o„z aksini topgan. Konstitutsiya 
oilani jamiyatni bo„g„ini sifatida e'tirof etishi, oilasiz jamiyat kemtik bo„lishini, 
rivojlanish xavf ostida qolishini ko„rsatadi. 
O„zbekiston Prezidenti 2011-yil dekabr oyida Konstitutsiya kuniga 
bag„ishlangan yig„ilishdagi ma'ruzasida 2012-yilni “Mustahkam oila yili” – deb 
e'lon qilar ekan oila haqida shunday so„zlarni aytdi: “Ongli yashaydigan har bir 
odam yaxshi anglaydiki, bu yorug„ olamda hayot bor ekan, hayot 
abadiyligi,bebaho ne'mat bo„lmish farzand bor. Farzand bor ekan, odamzod 
hamisha kelajagini o„ylab, ezgu orzu va intilishlar bilin yashaydi. Yangi yilga 
mana shunday nom berishimiz azal-azaldan xalqimiz uchun muqaddas bo„lmish, 
oilani hayotimiz tayanchi va suyanchi, jamiyatimizning hal qiluvchi asosiy 
bo„g„ini deb qabul qilishimiz zamirida, hyech shubhasiz, juda katta ma'no-mohiyat 
mujassam. Chunki oila sog„lom ekan-jamiyat mustahkam, jamiyat mustahkam 
ekan mamlakat barqaror”
1
.