Toshkent davlat yuridik instituti o. T. Xusanov

Umumiy saylov prinsipi 
– mamlakatdagi barcha fuqarolarga kimligidan 
qat'iy nazar, (ya'ni millati, dini, irqi, jinsi, ijtimoiy kelib chiqishi, partiyaviyligidan 
qatiy nazar) saylov huquqidan foydalanish imkoniyatini beradi. Umumiy saylov 
huquqi yosh chegarasini bo„lishi, sud yo„li bilan saylov huquqidan cheklash 
1
Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси фаоллиятини тартибга солувчи қонун ҳужжатлари 

---

296 
mumkinligiga yo„l qo„yadi. Boshqacha har qanday cheklashlar umumiy saylov 
huquqi prinsiplariga ziddir. 
Teng saylov huquqi prinsipi –
har bir saylovchini bir ovozga ega ekanligi, 
fuqarolar faqat bir saylov uchastkasida ro„yxatga olinib, ovoz berishda ishtirok 
etishi, saylovda ishtirok etuvchi partiyalarga bir xil imkoniyatlar yaratilganligini 
bildiradi.
To„g„ridan-to„g„ri saylov huquqi – 
har bir fuqaro mahalliy vakillik 
organlari, Oliy Majlisning Qonunchilik palatasiga deputatlarni, shuningdek, 
Prezidentni saylashda bevosita o„zi shaxsan ovoz berish orqali saylovda ishtirok 
etishini bildiradi. To„g„ri saylov orqali fuqarolar yashab turgan joylarini o„zida 
ovoz beradi va ularning bergan ovozi deputatlar, Prezident saylanishiga ta'sir 
ko„rsatadi. 
Yashirin ovoz berish – 
bunda fuqarolarning ovoz berishiga hyech kim ta'sir 
qila olmaydi. Fuqarolar hyech kimning ta'sirisiz ovoz bersagina o„zi xohlagancha 
ovoz berishi mumkin bo„ladi. Yashirin ovoz berishda ovoz berish natijasi ham 
ma'lum bo„lmaydi, shuning uchun fuqarolar qo„rqmasdan, ikkilanmasdan, 
shubhalanmasdan o„zi xohlaganiga ovoz beradi. 
Saylovda ishtirok etishning erkinligi – 
fuqarolar saylovlarning hamma 
jarayonlarida, shuningdek ovoz berishda ham erkin ishtirok etadi. Saylov 
jarayonlarida ishtirok etishiga to„sqinlik ham qilmaydi, ishtirok etishga, ovoz 
berishga majbur ham qilinmaydi. 
Fuqarolar xohlasa ovoz berishda ishtirok etib, xohlagancha ovoz beradi yoki 
xohlamasa umuman ishtirok etmaydi. Buning uchun ular majburlanmaydi, hyech 
qanday tazyiqlarga uchramaydi, quvg„in qilinmaydi. Faqat fuqarolar o„z siyosiy 
qarashlari, ongi, madaniyatiga qarab ovoz berishda ishtirok etish yoki etmaslik 
masalasini o„zi hal qiladi. Ovoz berishga majburlash ham, to„sqinlik qilish ham 
javobgarlik keltirib chiqaradi. 
Oshkoralik 
ham saylov huquqining muhim prinsipidandir. Saylovlarni 
тўплами. –Т. 2007, 72-73-бетлар.

---

297 
barcha jarayonlari oshkora o„tadi. Ommaviy axborot vositalarida saylov jarayonlari 
bo„yicha muntazam ma'lumotlar berib boriladi. Saylovlarda kuzatuvchilarning 
ishtiroki (Xalqaro va milliy kuzatuvchilar) uning ishtirokini ta'minlaydi. 
Demokratiyani kuchayishi, saylov qonunchiligini takomillashib borishi 
bilan, saylov huquqining prinsiplarini qo„llash kengayib boradi va prinsiplarni o„zi 
ham takomillashtiriladi. Amaldagi saylov to„g„risidagi qonunlardan vakillik 
organlarini deputatlikka nomzod ko„rsatish huquqini chiqarib tashlanishi, teng 
saylov huquqini ta'minlashni yanada kuchaytirdi. 
Oliy Majlisni ikki palatali tuzilishga o„tilishi, uning yuqori palatasi Senat 
a'zolarini mahalliy Kengashlar deputatlari orasidan, mahalliy Kengashlarning 
qo„shma majlisida saylanishi, saylov tizimiga pog„onali saylov prinsipini kiritdi. 
Bu prinsip ham jahon mamlakatlari tajribasida foydalaniladi.