Toshkent davlat yuridik instituti o. M. Mad aliyev prokuror nazorati

prokurorlaming umumiy nazorat b o ‘yicha
faoliyatining predmeti
0 ‘zbekiston Respublikasi hududida amal 
qilayotgan qonunlarning aniq va bir xilda ijro etilishi ustidan 
nazoratdir. Umumiy nazorat bo'vicha prokurorlik nazoratining 
predmet va doirasi 2001-yil 29-avgustdagi 0 ‘zbekiston Respublika- 
sining «Prokuratura to £g‘risida»gi Qonuni bilan belgilangan. 2004-yil 
12-m artda 0 ‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining 0 ‘zbe- 
kiston Respublikasi Prezidentmmg 2004-yil 11-martdagi «Qishloq 
xo‘jaligida islohotlami amalga oshirishga qaratilgan qonunlar ijrosini 
ta’minlashga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to ‘g‘risida»gi 3406-sonli 
Farm oni bilan prokuratura organlarining yangi tuzilmasi tasdiqlan- 
ganligi hamda ayrim tarkibiy tarmoqlar faoliyati va nomlanishidagi 
o ‘zgarishlar munosabati bilan 0 ‘zbekiston Respublikasi prokura- 
turasi organlarining ayrim tarkibiy tuzilmalarini tugatish va qayta 
tashkil etish to ‘g‘risidagi buy rug'i qabul qilingan. Ushbu buyruq 
talabiga ko‘ra, «Umumiy nazorat boshqarmasi» tugatilib, «Fuqaro­
laming huquq va erkinliklari, jamiyat va davlat manfaatlarini himoya 
qilish boshqarmasi» tashkil qilindi. (Jning tarkibida «Qishloq xo‘jaligi 
sohasida qonuniylikni ta ’minlash va xo‘jalik yurituvchi subyektlar- 
ning huquqlarini himoya qilish bo‘limi>> tuzilgan.
N azorat predmeti borasida bir m uhim o ‘zgarishni ko‘rsatib 
o ‘tish kerak: 1992-yil 9-dekabrdagi «Prokuratura to ‘g‘risida»gi 
Q onundan farqli ravishda 2001-yil 29-avgustdagi Qonunda «fuqaro­
laming qonunlarga rioya etishlari» ustidan nazorat ko‘zda tutilmagan. 
Ya’ni prokuratura organlarini fuqarolaming ta ’qib-tazyiq ostiga 
oluvchi organ sifatida emas, balki ularning huquqlari va qonuniy 
manfaatlarini himoya qiluvchi organ sifatida jamiyatda rolini oshirish
13

---

asosiy maqsad qilib qo‘yilgan. Bu «insonparvar demokratik huquqiy 
davlat Ь аф о etish» yo‘lidagi m uhim qadam hisoblanadi.
0 ‘zbekiston Respublikasining «Prokuratura to‘g‘risida»gi Qonuni 
20-moddasiga binoan, «vazirliklar, davlat q o ‘mitalari, idoralar, 
fuqarolaming o ‘zini o ‘zi boshqarish organlari, jam oat birlashma- 
lari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar ham da vazirliklar, davlat 
qo‘m italari va idoralarining harbiy qismlari, harbiy tuzilmalari, 
hokimlar va boshqa mansabdor shaxslar tom onidan qonunlarning 
ijro etilishi, shuningdek, ular tom onidan qabul qilinayotgan hujjat- 
laming 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlariga 
muvofiqligi nazorat predmeti hisoblanadi».
Q on u n lar ijrosini tekshirish qonunlarning buzilayotganligi 
to ‘g‘risidagi arizalar va boshqa m a’lum otlar asosida, shuningdek, 
qonuniylik prokuror tomonidan choralar ko‘rilishini talab qiladigan 
holatda ekanligidan kelib chiqqan holda qonunda belgilangan tartibda 
o ‘tkaziladi. 
*
Davlatimizdagi qonuniylikni mustahkamlash, qonun buzilish 
hollarini aniqlash, ularni va vujudga kelishiga sabab b o ‘lgan shart- 
sharoitlam i bartaraf etish masalalari aynan shu 
y o 'n a lis h d a
faoliyat 
k o ‘rsatayotgan prokuratura xodimlariga ko ‘p jih atd an bog‘liq. 
Chunki qonun bilan zimmalariga yuklatilgan vazifalarni amalga 
oshira turib, aynan prokurorlar birinchi b o ‘lib bunday holatlar 
bilan to ‘qnash kelishadi yoki o ‘z vakolatlari doiralariga ko‘ra, boshqa 
nazorat etuvchi idoralardan kelib tushgan hujjatlar b o ‘yicha qaror 
qabul qilishib, bu idoralar tom onidan qabul qilingan qarorlarning 
qonuniyligiga baho berishadi.
«Respublika nazorat inspeksiyasining m a’lumotiga ko‘ra, m am - 
lakatimizda nazorat tekshirish organlari 36 tani, m ahkam alararo 
nazorat esa 12 tani tashkil etadi. Bu tekshiruvchilar guruhiga huquqni 
muhofaza qiluvchi idoralar va audit xizmatlari kirmaganligini hisobga 
olgan holda bu «armiya» to ‘g‘risida tasaw urga ega bo ‘lishingiz 
m um kin»'.
M a’lumki, prokurorlik nazorati predmetiga Prezident Farm on- 
lari va hukum at qarorlari kirmaydi. Ammo prokuror ular Konsti- 
tutsiya va qonunlarga zid deb hisoblasa, o ‘z fikrini ifodalagan m a’lu- 
m otni Konstitutsiyaviy sudga yuborishi mumkin.
1