Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

54-bob.  O M M A V IY   T A N L O V

Ommaviy  tanlov  fuqarolik  huquqida  o‘ziga  xos  munosabat  bo‘lib, 

bir  tomonning  xatti-harakati  natijasida  vujudga  kelishi  bilan  belgilanadi. 

Ommaviy tanlov bir shaxsning muayyan ishni bajarish va natijaga erishish 

uchun nomuayyan doiradagi shaxslarga yoki muayyan  shaxslar doirasiga 

qilingan  va  eng  yaxshi  natijaga  erishgan shaxs uchun  muayyan  mukofot 

yoki  rag'batlantirishni  ko‘zda  tutadigan  munosabat  hisoblanadi.

Ishni  eng  yaxshi  bajarganlik  yoki  boshqa  natijalarga  erishganlik 

uchun pul mukofoti to'lash yoki boshqa mukofot berish to'g'risida (mukofot 

to'lash  to'g'risida)  oshkora  (ommaviy  tanlov)  e’lon  qilgan  shaxs  tanlovni 

o'tkazish  shartlariga  muvofiq  uning  g'olibi  deb  topilgan  kimsaga 

shartlashilgan  mukofotni  to'lashi  lozim

Hozirgi  kunda  ommaviy  tanlovlar  o'tkazish  to'g'risidagi  huquqiy 

munosabatlar  O'zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik  kodeksi  bilan  tartibga 

solinadi.  Bunda  ommaviy  tanlovlarni  huquqiy  tartibga  solish  tegishli 

davlat hokimiyati va o'zini-o'zi boshqaruv organlari tomonidan chiqarilgan 

normativ huquqiy hujjatlar asosida ham amalga oshirilishi mumkin. Shuni 

ta’kidlash joizki,  Fuqarolik  kodeksi  ommaviy  tanlovlar  o'tkazish  bo'yicha 

boshqa  huquqiy  manbalarga  (qonunlar,  huquqiy  hujjatlar)ga  ishora 

qilmaydi.  Bunda  davlat  organlari  va  o'zini-o'zi  boshqaruv  mahalliy 

organlari  tomonidan  chiqarilgan  huquqiy  hujjatlar  ommaviy  tanlovlar 

ishtirokchilariga  emas,  balki  organlarning  o'zlariga,  ularning  tanlovlarni 

o'tkazish borasidagi faoliyatini tartibga solishga mo'ljallanganligini ta’kidlab 

o'tish lozim. Xususan, bunday aktlarda. ommaviy tanlovlarning maqsadlari, 

tanlov komissiyasining  tarkibi  va  uning  vazifalari,  tanlov  komissiyasining 

majburiyatlari,  tanlov  o'tkazish  to'g'risidagi  e ’londa  mavjud  bo'lgan 

mazkur  tanlovlarni  o'tkazish  borasidagi  qo'shimcha  ma’lumotlari  va 

hokazolar  aks  ettirilgan  bo'lishi  mumkin.

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitiga  o'tish  va  bozor  infrastrukturasini 

shakllantirish  munosabati  bilan  bir  tomonlama  harakatlardan  kelib 

chiqadigan  majburiyatlar,  jumladan,  turli  tanlovlar,  auksionlar  va 

hokazolar o'tkazish  ko'payib  bormoqda.  Masalan,  O'zbekiston Respublikasi 

Prezidentining  2006  yil  7  avgustdagi  РК-436-sonli  “Fan  va  texnologiyalar 

rivojlanishini  muvofiqlashtirish  va  boshqarishni  takomillashtirish  chora- 

tadbirlari  to'g'risida”gi  Qarorida  belgilangan  vazifalardan  kelib  chiqqan 

holda  O'zbekiston  Respublikasi  oliy  va  o'rta  maxsus  ta’lim  vazirligining

2006  yil  13  dekabrdagi  284-sonli  buyrug'iga  binoan  respublika  oliy  ta’lim 

muassasalarida  talabalarni  ilmiy-tadqiqot,  ijodiyot  va  bunyodkorlik

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

faoliyatiga  keng  jalb  etish,  ularni  ilm-fanni jadal  rivojlantirishga  munosib 

hissalarini  qo'shishlariga  va  ilm-fanning  uslubiyotini  o'zlashtirishga  yetarli 

shart-sharoitlar  yaratish,  taiim  bilan  fanning  samarali  integratsiyasini 

ta’minlash  maqsadida  aspirant,  doktorant,  tadqiqotchilar  va  iqtidorli 

talabalaming ilmiy Lshlari respublika tanlovini o'tkazish belgilangan O'zining 

yuridik  tabiati  bo'yicha  ommaviy  tanlov bir tomonlama  bitimlar jumlasiga 

kiradi.

1964  yilgi  Fuqarolik  kodeksida  “tanlov”  “konkurs”  deb  ko'rsatilgan. 

“ Konkurs”  lotincha  ibora  b o iib ,  bir  necha  shaxslaming  muayyan 

maqsadga  erishishi uchun o'zaro musoboqada  bo'lishini  bildiradi.  Bundan 

ko'rinib  turibdiki,  ommaviy  tanlovda  m aiu m   bir  obyektlar  o'zaro 

qiyoslab,  sifatiga  ko'ra  baholanadi.  Shuning  uchun  ko'pincha  ommaviy 

tanlovdan  foydalanish  ko'zlangan  m aqsadga  tezroq  erishishda 

muvaffaqiyat  keltiradi.

Ishni  eng  yaxshi  bajarganlik  yoki  boshqa  natijalarga  erishganlik 

uchun pul mukofoti to'lash yoki boshqa mukofot berish to'g'risida (mukofot 

to'lash  to'g'risida)  oshkora  (ommaviy  tanlov)  e’lon  qilgan  shaxs  tanlovni 

o'tkazish  shartlariga  m uvofiq,  uning  g'olibi  deb  topilgan  kimsaga 

shartlashilgan  mukofotni  toiashi  lozim.  (FK  976-modda).

Ommaviy tanlov e’lon qilishdan kelib chiqadigan majburiyatlar ijodiy 

faoliyatlarni,  shuningdek,  moddiy  ishlab  chiqarish  sohasidagi  muayyan 

vazifalarni  to'la  va  yaxshiroq  hal  qilish  masalasini  o'z  oldiga  qo'yadi. 

Ommaviy  tanlov  e’lon  qilish  adabiyot,  fan  va  san’at  sohasida  barkamol 

va  yuksak  g 'oy a v iy   asarlar  yaratish  hamda  texnika  taraqqiyoti 

masalalarini  hal  qilishga  qaratiladi.

Amaldagi  fuqarolik  qonunchiligi  ommaviy  tanlovlarni  o'tkazishga 

muayyan  shartlar  (talablar)  qo'yadi.  O'zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik 

kodeksining  54-moddasi  normalarini  tahlil  qilgan  holda  quyidagilarni 

ko'rsatish  mumkin:

1. 

Ommaviy  tanlovning  oshkora  o'tish  muayyan  ishni  bajarganlik 

uchun  m ukofot  to'lash  oshkora  v a ’da  qilingan  va  muayyan  yoki 

nomuayyan  shaxslar  (noma’lum  har  bir  shaxsga  nisbatan)  doirasiga 

qaratilgan  boiadi.  Shu  belgisiga  ko'ra  ommaviy  tanlov  ikkiga  bo'linadi:

a)  ochiq;

b)  yopiq;

Ochiq tanlovda  tanlovni  uyushtiruvchining  tanlovda  ishtirok  etishga 

taklifi  matbuotda  va  boshqa  ommaviy  axborot  vositalarida  barcha 

xohlovchilarga  qaratiladi.  Bunda  ommaviy  tanlov  ishtirokchilari  doirasi 

kengroq  yoki  torroq,  miqdori  noaniq  boiadi.  Yopiq  ommaviy  tanlovda

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ishtirok  etishga  taklif  tanlovni  uyushtiruvehi  tomonidan  o'zi  xohlagan 

muayyan  doiradagi  shaxslarga  yuboriladi.  Bunda  tanlovda  qatnashuvchi 

shaxslar  doirasi  chegaralangan  va  uyushtiruvchiga  ma’lum  boiadi.

Shuni  aytish  lozimki,  huquqiy  adabiyotlarda  ommaviylik  turli 

ma’nolarga  ega.  Ayrim   mualliflarning  fikricha,  ommaviylik  sharti 

o'tkazilayotgan  tanlovlar  maqsadlarining  ijtimoiy  foydaliligini  anglatadi.

Adabiyotlarda  ommaviy  tanlovlar  to'g'risidagi  e ’lon  majburiy 

ravishda  ommaviy  axborot  vositalari  orqali  bajarilishi  lozimligi  aytib 

o'tilgan.  Bunga  O'zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik  kodeksi  976- 

moddasining  2-  qismi  asos  bo'ladi.  Unga  ko'ra  om m aviy  tanlovni 

uyushtiruvchining  tanlovda  ishtirok  etishga  taklifi  matbuotda  va  boshqa 

ommaviy axborot vositalarida e’lon qilish yo'li bilan barcha xohlovchilarga 

qaratilganda  ochiq  yoki  tanlovda  ishtirok  etishga  taklif  tanlovni 

uyushtiruvchining  xohishi  bo'yicha  muayyan  doiradagi  shaxslarga 

yuborilganda yopiq bo'lishi mumkin.  Ushbu matnda qo'llanilgan  “boshqa” 

so'zi  O'zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik  kodeksida  faqatgina  ommaviy 

axborot  vositalari  va  matbuotlarni  ko'zda  tutishini  tushunish  mumkin. 

Chunki,  birinchidan,  agar  so'z  faqatgina  ommaviy  axborot  vositalari 

to'g'risida ketgan bo'lsa, ularni sanab o'tishga ehtiyoj bo'lmas edi (matbuot 

so'zining  o'zi  kifoya  qilardi),  ikkinchidan,  O'zbekiston  Respublikasi 

Fuqarolik  kodeksi  976-moddasi,  2-qismining  asosiy  talabi  shundan 

iboratki, ommaviy tanlovda ishtirok etish barcha xohlovchilarga qaratilgan 

bo'lishi lozim. Bunga esa nafaqat ommaviy axborot vositalari, balki boshqa 

uslublar,  ya’ni  ommaviy  tanlov  to'g'risidagi  yozma  e’lonlar  ham  kiradi.

O'zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik  kodeksi  bo'yicha  ommaviy 

tanlovlarning o'tkazilishi to'g'risidagi e’lon “ommaviy axborot vositalarida” 

bo'lishi lozimligi  to'g'risidagi  talabi ayrim shubg'alar tug'diradi.  Fuqarolik 

kodeksining  mazkur  talabi,  birinchidan,  huquqni  qo'llash  amaliyotida 

matbuot  so'zi  bilan  bog'liq  bo'lgan  nizoli  vaziyatlarni  keltirib  chiqaradi, 

ikkinchidan,  ommaviy  tanlovlarni  e ’lon  qilishda  fuqarolik  jamiyatida 

muhim  ahamiyatga  ega  bo'lgan  zamonaviy  informasion  va  elektron 

texnologiyalarning  (masalan,  internet)  qo'llanishini  cheklaydi.  Undan 

tashqari,  ommaviy  tanlovlarni  e’lon  qilishga  o'xshash  bo'lgan  boshqa 

huquqiy  konstruksiyalarni  (savdolarning  e ’lon  qilinishi  va  ommaviy 

oferta)  O'zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik  kodeksi  o'z  ichiga  qamrab 

olmaydi.

Yuqoridagilarni  hisobga  olgan  holda,  xulosa  qilish  mumkinki, 

O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi tanlovning ommaviylik sharti, 

birinchidan,  hammaga  va  har  kimga  qaratilgan  bo'lishi,  ikkinchidan,

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qonunda  nazarda  tutilgan  uslublar  orqali  amalga  oshirilishi  lozim.

2. Ommaviy tanlov ma’lum bir foydali maqsadlarga erishishni ko'zlab 

amalga  oshiriladi.

3. Mukofot muayyan ishni yaxshiroq bajarganlik uchun va’da qilinadi. 

Bu  bir  necha  shaxslar  tomonidan  erishilgan  natijalarni  bir-biri  bilan 

qiyoslab, eng yaxshisini tanlab olish imkonini beradi. Shu sababli tanlovda 

faqat  bir  ish  yoki  bir shaxsning  bir  nechta  ishi  qatnashgan bo'lsa,  tanlov 

o'tkazilmagan  hisoblanadi.  Shu  bilan  birga,  ishning  tanlovda  ko'rsatilgan 

shartlarga  mos  bo'lishi  ham  talab  qilinadi.

Ushbu  belgilarga  ko'ra,  ommaviy  tanlovga quyidagicha  ta’rif  berish 

mumkin:  ommaviy  tanlov  — uni  e’lon qilish,  ishlarni  topshirish,  baholash 

va  va’da  qilingan  mukofotni  to'lash  borasida  vujudga  keladigan  ijtimoiy 

munosabatlarni  tartibga  soladigan  huquqiy  normalarning  yig'indisidir.

Ommaviy  tanlovning  subyektlari  sifatida  bir  tomondan  tanlovni 

uyushtiruvchilar va ikkinchi tomondan ishtirokchilar sifatida turli yuridik 

va jismoniy shaxslar qatnashadi, uning obyekti esa ishtirokchilar tomonidan 

bajarilgan  va  konkursga  taqdim  etilgan  ishlar  bo'lib  hisoblanadi.

Ommaviy  tanlovga  oid  huquqiy  munosabat  birmuncha  murakkab 

bo'lib,  tanlov e’lon qilish,  shartlarini aniqlash,  ishlarni  topshirish, konkurs 

mezonlarini,  tartibini,  natijalarini  belgilash  kabi  jarayonlarni  o'z  ichiga 

oladi.

Fuqarolik  kodeksining  976-moddasi,  4-qismida  ko'rsatilganidek, 

ommaviy tanlov to'g'risidagi e’lon topshiriqning mohiyatini nazarda tutuvchi 

shartlami,  ishning  natijalarini  yoki  boshqa  yutuqlami  baholash  mezonlari 

va  tartibini,  ularni  taqdim  etish  joyi,  muddati  va  tartibini,  to'lanadigan 

mukofot  miqdori  va  shaklini,  shuningdek,  natijalarni  e’lon  qilish  tartibi 

va  muddatlarini  o'z  ichiga  olgan  bo'lishi  lozim.  Shu  bilan  birga,  976- 

moddaning  3-qismiga  binoan,  tanlovni  uyushtiruvchi  tanlovda  ishtirok 

etish istagini bildirgan shaxslami dastlabki saralashdan o'tkazgan taqdirda, 

ochiq  tanlovda  ishtirokchilaming  dastlabki  malakasi  haqida  shart  ham 

qo'yilishi  mumkin.  Bu  shartlar  majburiy,  ya’ni  ommaviy  tanlov  e’lon 

qilinishi  vaqtida  ularning  ko'rsatilishi kerak  bo'lgan  shartlar va  fakultativ, 

ya’ni tanlov o'tkazuvchining xohishi bilan kiritiladigan shartlardir. Majburiy 

shartlardan  birining  bo'lmasligi  tanlovni  e’lon  qilinmagan  deb  topilishiga 

olib keladi  Bu  shartlar jumlasiga  quyidagilami  kiritish  mumkin:

a) 

topshiriqning mazmuni haqidagi ma’lumotlar. Ularning qay darajada 

yoritilishi tanlovning maqsad va xususiyatidan kelib chiqadi. Shuning uchun 

tanlovni e’lon qilishda topshiriqni aniq va ravshan ko'rsatish kerak. Masalan: 

biron-bir  asarni  yaratishda  uning  janrini  ko'rsatish;

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

b) 

topshiriqni  bajarish  muddati.  Bu  muddat  shunday  davrni  o'z 

ichiga olishi zarurki, bu vaqt ichida topshiriqni bajarishning real imkoniyati 

bo'lishi  kerak.  Muddat  aniq  bir  sana  (masalan:  1999  yil  1  noyabrgacha) 

bilan  ham  yoki  ma’lum  bir  vaqt  oralig'i  (masalan:  uch  oy  ichida)  bilan 

ham  ko'rsatilishi  mumkin.  Topshiriqni  ko'rsatilgan  vaqtda  bajarmaslik 

tanlovda  ishtirok  etishni  rad  etishga  olib  keladi  va  uni  na  sud  tartibida, 

na  ma’muriy  tartibda  shikoyat  qilishga  asos  bo'la  oladi;

v)  ishlarni  yoki  boshqa  natijalarni  taqdim  etish  tartibi,  avvalo, 

uning  qay  shaklda  topshirilishi  bilan  izohlanadi.  Ba’zi  bir  ishlarni  taqdim 

etish  tanlov  xarakteridan  kelib  chiqadi  va  uni  bevosita  topshirishda 

ifodalanadi.  (qo'lyozma,  loyiha,  model  va  hokazolar).  Ba'zi  topshiriqlar 

esa  bevosita  ijro  etish  (masalan:  rol’  ijro  etish,  qo'shiq,  she’r  aytish  va 

hokazo)  bilan  amalga  oshiriladi;

g)  ishni  topshirish  joyi  nafaqat  ishtirokchilar  uchun,  balki 

jamoatchilikni jalb  etish uchun  ham muhim ahamiyatga  ega.  Bu ayniqsa, 

ijrochilik  qobiliyatini  namoyish  etishda  yaaqol  namoyon  bo'ladi;

d)  ishlarni  qiyosiy  baholash  tartibi,  mezonlari  va  muddati  berilgan 

topshiriqning  o'ziga  xos  xususiyatlaridan  kelib  chiqadi.  K o'p  hollarda 

tanlov bir necha  turlarda o'tkazilishi,  ba’zi hollarda  ishlar oldindan tanlab 

olinishi  va  ko'rib  chiqilishi  mumkin.  Yakuniy  baholashdan  oldin  ishlar 

ommaviy axborot vositalari orqali  namoyish qilinishi va  bu bilan ularning 

takliflarini o'rganib chiqish imkoniga ega bo'lishi nazarda tutilishi mumkin. 

Yakuniy  baholash  e’lon  qilingan  kun  g'olibga  mukofot  berish  to'g'risida 

qaror  chiqqan  kun  ham  bo'lib  hisoblanadi;

e)  mukofot  miqdori  ma’lum  summa  yoki  mulkiy  qiymatga  ega 

bo'lgan  ashyo  bilan  belgilanadi;

j)  tanlov  natijalarini  e’lon  qilish  tartibi  va  muddatlari  haqida  tanlov 

e’lon qilingan shaklda yoki boshqacha tarzda ishtirokchilar ogohlantirilishi 

kerak.  Chunki  ba’zi  hollarda,  ayniqsa,  mualliflik  huquqi  bilan  bog'liq 

ishlarda  ishlani  bajarish  qabul  qilingan  vaqtdan  boshlab  shartnomaviy 

munosabatlar amalga oshiriladi. Boshqa ishtirokchilar uchun esa  bu qaror 

huquqiy  munosabat  tugaganligini  bildiradi1.

Tanlovning fakultativ belgilari tanlov o'tkazuvchi tomonidan kiritiladi 

va  tomonlaming  o'zaro  munosabatlarini  aniqlashtirishga  yordam  beradi. 

Ularga  hakamlar  hay’ati  tarkibi,  asarlarning  qaytarilishi  tartibi  va 

hokazolar  kiradi.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ommaviy  tanlov  shartlarining  har  qanday  o'zgartirilishi  to‘g‘risida 

uning  ishtirokchisi  boiishi  mumkin  boigan  barcha  shaxslar  xabardor 

qilinishi  kerak.  Bunday xabardor  qilish  tanlovning  o'zi  qaysi  usulda  e’lon 

qilingan  b oisa ,  shunday  usulda  (masalan:  tanlov  matbuot,  radio, 

televidenie  orqali  eion  qilingan  boisa,  unga  kiritiladigan  o'zgartirishlar 

yoki uni bekor qilish ham shu tartibda) eion qilinishi mumkin. Bu talabga 

rioya  qilish  tanlovni  tashkil  qiluvchini  dastlabki  shartlar  bo'yicha 

bajarilgan  ishlarni  qabul  qilish  burchidan  ozod  qiladi.  Biroq  u  eionda 

nazarda  tutilgan  ishni  konkurs shartlarining  o'zgartirilishi  yoki  uni  bekor 

qilinishi  o'ziga  maium  boiguncha  yoki  maium  boiishi  lozim  bo'lguncha 

bajargan har qanday shaxsning xarajatlarini toiashga majburdir. (FKning 

977-moddasi,  3-qismi).  Tanlovni  eion   qilgan  shaxs  agar  ko'rsatilgan  ish 

tanlovdan  mustasno  tarzda,  xususan,  tanlov  to'g'risidagi  eionga  qadar 

bajarilganligi  yoxud  avval  boshdanoq  tanlov  shartlariga  nomuvofiq 

boiganligini  isbotlasa,  xarajatlami  to'lash  majburiyatidan  ozod  qilinadi.

Agar  tanlov  shartlarini  o'zgartirish  yoki  bekor  qilishda  tanlov  eion 

qilgan shaxs o'zgartirish muddatlari va usuli to'g'risidagi talablarni buzgan 

boisa, eionda ko'rsatilgan shartlarga javob beradigan ishni bajarganlarga 

mukofot  toiashi  lozim.

Tanlov  topshirig'ini  uning  shartlariga  rioya  qilib  ijro  etgan  shaxs 

xizmat  haqi  (mukofot)  olishga  haqli  boiadi.  Fuqarolik  kodeksining  978- 

moddasida  aytilganidek,  mukofotni  to'lash  to'g'risidagi  qaror  tanlov 

haqidagi  eionda  belgilangan  tartib  va  muddatlarda  chiqarilishi  hamda 

ommaviy  tanlov  ishtirokchilariga  maium  qilinishi  lozim.

Ish  tanlovga  topshirilishining  o'zi  uni  bajarilgan  shaxsga  mukofot 

huquqini  vujudga  keltirmaydi.  Bunday  huquq  faqat  keyinchalik,  ish 

tanlov shartlariga muvofiq yaxshi va mukofotga sazovor deb topilgandagina 

vujudga  keladi.

Tanlovga  topshirilgan  ishlarni  ko'rish,  taqqoslash,  baholash  va  uning 

natijalarini  belgilash  uchun  tanlovni  tashkil  qiluvchi,  odatda,  tanlov 

komissiyasini ta’sis etadi yoki ba’zi hollarda uning o'zi tomonidan baholanadi 

yoxud baholash uchun boshqa shaxsga topshiradi. Tanlov hay’atining a’zolari 

tanlov  natijalaridan  manfaatdor  shaxs  bo'lmasliklari  lozim

Tanlov  natijalarini  belgilovchi  hay’at  quyidagi  mazmundagi 

qarorlarni,  chunonchi,  tanlov  talablariga  javob  bergan  ishga  mukofotlar 

toiash to'g'risida  yoki  mukofot  to'lashni rad qilish,  mukofotlaming  sonini 

kamaytirish  yoxud  rag'batlantirish,  mukofotlarni  toiash  to'g'risida  qaror 

qabul  qilishi  mumkin.  Tanlov  hay’ati  o'z qarorini  qanday asoslar bo'yicha 

qabul  qilinganligini  ko'rsatmasligi  ham  mumkin.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tanlov  natijalari  va  mukofotlar  to‘lash  to'g'risidagi  qaror  tanlov 

to'g'risidagi  e’londa  ko'rsatilgan  muddatda  chiqarilgan  bo'lishi  kerak.  Bu 

burch  buzilgan  taqdirda  tanlov  shartlariga  javob  beradigan  ishlarni 

topshirgan  shaxslar  sud  tartibida  o'z  mehnatlari  uchun  haq  va  tanlov 

topshiriqlarini bajarish munosabati bilan qilingan xarajatlarning to'lanishini 

talab  qilishlari  mumkin.

Mukofot to'lash to'g'risidagi qaror tanlov haqidagi e’londa belgilangan 

muddatda  ishtirokchilarga  bildirilishi  lozim.  Odatda  bunday  ma’lumotlar 

tanlov  g'oliblariga  yozma  xabarlar  yuborish  va  tanlov  natijalarini 

matbuotda  e’lon  qilish  yo'li  bilan  amalga  oshiriladi.

Tanlovda  g'alaba  qozongan  shaxslarga  tegishli  mukofotlar,  unga 

boshqa  turdagi  mukofotlarning,  chunonchi,  mualliflik  gonorari  yoki 

ixtironi  berganlik  uchun  to'lanadigan  mukofotdan  qat’iy  nazar,  to'lanadi.

Mukofot tanlov shartlariga javob bergan va tanlov hay’ati tomonidan 

ijobiy baholangan yagona ish uchun beriladi. Binobarin, agar bir topshiriqni 

bajarishda  bir necha  shaxslar birgalikda  ishtirok etgan  bo'lsalar,  mukofot 

ular  o'rtasida  ularning  kelishuviga  muvofiq  taqsimlanadi.  Agar  bunday 

kelishuvga  erishilmagan  bo'lsa,  mukofotni  taqsimlash  tartibini  sud 

belgilaydi.

Tanlovni tashkil  etuvchi mukofotni  butunlay yoki qisman to'lashdan 

bosh  tortganda,  shuningdek,  tanlov  ishtirokchisiga  tegishli  mukofotni 

to'lash mudddatlarini  buzganida tegishli mukofot sud  tartibida undirilishi 

mumkin.

Fuqarolik  kodeksining  979-m oddasida  ko'rsatilganidek,  agar 

ommaviy  tanlov  predmeti  fan,  adabiyot  yoki  san’at  asaridan  iborat 

bo'lsa,  tanlovni  e'lon  qilgan  shaxs,  basharti  tanlov  shartlanda  boshqacha 

tartib nazarda tutilmagan bo'lsa, shartlashilgan mukofotga sazovor bo'lgan 

muallif  bilan  unga  tegishli  haqni  to'lagan  holda,  asardan  foydalanish 

to'g'risida  shartnoma  tuzishda  imtiyozli  huquqni  qoiga  kiritadi.

Ommaviy tanlovni e’lon qilgan shaxs,  agar tanlov to'g'risidagi  tanlov 

e’lonida boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo'lsa yoki bajarilgan ishning 

xususiyatidan kelib chiqmasa, mukofotga sazovor bo'lmagan ishlarni tanlov 

ishtirokchilariga  qaytarishi  shart  (FKning  980-moddasi).  Bu  qoidada 

aytilishicha,  tanlovga  topshirilgan,  ammo  mukofotga  sazovor  bo'lmagan 

ishlar  tanlov  natijalari  e’lon  qilinishi  bilanoq  darhol  mualliflariga 

qaytarilishi  lozim.  Tanlovni  tashkil  etuvchi  tomonidan  bu  burchning 

bajarilmasligi tanlov ishtirokchilariga  topshirgan ishlarining qaytarilishini 

talab  qilish  huquqini,  ishning  yo'qotilgani  yoki  zararlantirilgani  holda 

esa,  zararlarning  to'lanishi  haqida  da’vo  qo'zg'atish  huquqini  beradi.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ammo  tanlov  shartlarida  tanlovga  topshirilgan  ishlaming  qaytarilmasligi 

yoki  mualliflarning  talabi  bo'yichagina  qaytarilishi  nazarda  tutilishi 

mumkin.  Shu  bilan  birgalikda,  tanlov  shartlarida  bunday  talablaming 

mualliflar  tomonidan  qo'yilishi,  shuningdek,  ishlarning  tanlovni  tashkil 

qiluvchi  tomonidan  qaytarilish  muddatlari  ham  ko'rsatilishi  mumkin

Tanlov  ishtirokchilariga  ularning  mukofotga  sazovor  bo'lmagan 

ishlarning qaytarilishi paytidan e’tiboran ommaviy tanlovga oid munosabat 

bekor  boiadi.

Ommaviy  tanlovlarning  huquqiy  tartibga  solinishi  va  o'tkazilishi 

to'g'risida  quyidagilami  ta’kidlab  o'tish  lozim  Ommaviy  tanlov  qachonki 

tashkilotchi va ishtirokchi uning o'tkazilishiga doir fuqarolik qonunchiligiga 

rioya  qilsagina,  iqtisodiy  faoliyatning  turli  sohalarida  yuqori  natija  va 

samara (tanlov tashkilotchisi uchun) berishi mumkin. Aks holda, ommaviy 

tanlov  nohaqiqiy  deb  topilishi,  tashkilotchilar  va  ishtirokchilar  o'z  oldiga 

qo'ygan  maqsadlariga  erishmasliklari  mumkin.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---