Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

birinchidan, 
ayirboshlash konsensual shartnom a hisoblanadi, y a’ni 
unga ko 'ra taraflarning huquq va burchlari shartnom a qonun talablari 
doirasida rasm iylashtirilgan p aytda vujudga keladi;
ikkinchidan, 
ayirboshlash haq evaziga tuziladigan shaitnomadir, ya’ni 
shartnoma bo'yicha taraflar zimmasiga muqobil ijro majburiyatlarini bajarish 
yuklangan, y a ’ni tovarlarni o'zaro ayirboshlash, shuningdek tovarlar qiymati 
teng bo'lmaganda - qiymat o'rtasidagi farqni pul shaklida to'lash;
uchinchidan, 
ayirboshlash ikki tomonlama shartnom alar turkum iga 
kiradi. “Shartnom a ishtirokchilarining har biri bir vaqtning o'zida ham
sotuvchi, h am sotib oluvchi hisoblanadilar”1. Demak, bunga ko'ra har 
ikki tara f h am huquqqa, ham burchga ega bo'ladi. Bu shartnomaning 
m o h iy a ta n , y a n a d a an iqrog'i, ta r a fla r o 'rta sid a g i o'zaro huquq va 
burchdorlikning nisbatidan kelib chiqadi;
to 'r tin c h id a n , 
s h a rtn o m a n in g y a n a b ir b e lg ila r id a n b iri -
ayirboshlanadigan mulkning egasidagi unga nisbatan bo'lgan mulk huquqi 
(egallash, foydalanish, tasarruf etish) ikkinchi tarafga o'tadi va aksincha. 
S hartnom aning m uhim jih atlaridan biri ayirboshlanadigan tovarlarga 
bo 'lgan m u lk huq u q in in g ikkinchi ta ra fg a q achondan boshlab o'ta 
boshlashidir. Odatda, qonunda yoki shartnom ada boshqacha tartib nazarda 
tutilm agan bo'lsa, ayirboshlanadigan tovarlarga mulk huquqi ayirboshlash 
shartnom asiga muvofiq, sotib oluvchi hisoblanadigan taraflarga ikkala 
taraf tegishli tovarlarni topshirish majburiyatini bajargandan so'ng bir 
vaqtda o'tadi (FK 500-modda). Ayirboshlash shartnom asining predmeti 
m uayyan moddiy qiym atga ega bo'lgan hamda iqtisodiy munosabatning
1 
Сайф уллаев Ф. Узбекистон ССРнинг гражданлик хукуки. -Т.: Узбекистон. 1988.