Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Mol-mulkni ishonchli boshqarish obyekti
Fuqarolik kodeksining 851-moddasiga muvofiq, ishonchli boshqarish 
obyektlari korxonalar va boshqa m ol-m u lk kom plekslari, ko'chm as 
mulkka mansub bo'lgan alohida obyektlar, qimmatli qog'ozlar, alohida 
huquqlar va boshqa mol-mulkdan iborat bo'lishi mumkin.
Qonunda ko'zda tutilgan hollarni istisno etganda, pul ishonchli 
boshqarishning mustaqil obyekti bo'la olmaydi. Xo'jalik yurituvida yoki 
op e ra tiv b o sh q a ru v d a b o 'lg a n m o l-m u lk ish on ch li b o sh q a ru v g a
topshirilishi mumkin emas. Xo'jalik yurituvida yoki operativ boshqaruvda 
bo'lgan m ol-m ulk uni xo'jalik yurituvida yoki operativ boshqaruvda 
saqlab turgan yuridik shaxs tugatilganidan yoki m ol-m ulkka xo'jalik 
boshqaruvi yoki operativ boshqaruv huquqi bekor qilinganidan hamda

---

u qonunda nazarda tutilgan boshqa asoslarga ko'ra mulkdorning ixtiyoriga 
o'tganidan keyingina ishonchli boshqaruvga topshirilishi mumkin (FKning 
851-moddasi, 2-qism).
Am aliyotda mol-mulkni ishonchli boshqarish, asosan, ikki xildagi 
obyektlar - ko'char va ko'chmas mulklarga nisbatan joriy qilinadi.
Ishonchli boshqaruvga berilayotgan obyektlar ichida mulkiy majmualar 
nisbatan amaliyotda ko'p uchraydL Ma’lumki, boshqa obyektlarga nisbatan 
ushbu obyektlar mol-mulkni ishonchli boshqaruvchiga ko'proq foyda olish 
imkoniyatini beradi.
Mol-mulkni ishonchli boshqaruv obyekti bo'lib faqatgina ashyolar 
emas, balki alohida (mutlaq) huquqlar ham bo'lishi mumkin.
Bunday alohida huquqlar qatoriga intellektual mulk obyektlariga 
nisbatan mulkiy huquqlar kiradi.
Mol-mulkni ishonchli boshqarish subyektlari
M ol-m ulkni ishonchli boshqarish shartnomasida subyekti sifatida 
boshqaruvning muassisi, ishonchli boshqaruvchi va foyda oluvchilar 
ishtirok etadi.
Boshqaruvning muassisi - muayyan mol-mulkka ega bo'lgan, uni 
boshqarish va undan daromad olishda ishonchli boshqaruvchi xizmatiga 
ehtiyoji m avjud shaxs.
Ishonchli boshqaruvchi — muassis tomonidan o'ziga biriktirilgan 
mol-mulkni boshqarish uchun tayinlangan fuqaro yoki yuridik shaxs.
Foyda oluvchi - mol-mulkni ishonchli boshqarish natijasida olingan 
daromadni o'ziga berilishini talab qiluvchi va unga egalik qiluvchi shaxs. 
Shartnomada muassis bilan foyda oluvchi (fuqaro bo'lganda) bir shaxs 
bo'lishi mumkin.
Fuqarolik qonun hujjatlariga asosan quyidagilar mol-mulkni ishonchli 
boshqarish muassislari bo'ladilar: 
mol-mulkning egasi;
meros qilib qoldiriladigan yer uchastkasiga um rbod egalik qilish 
huquqiga ega bo'lgan shaxs;
vakolatli davlat organi davlat mulki bo'lgan mol-mulkka nisbatan; 
mol-mulkka xo'jalik yurituvi huquqi asosida egalik qiladigan korxona
- mulkdorning ruxsati bilan;
qonunda nazarda tutilgan hollarda - notarius, vasiylik va homiylik 
organi, sud yoki boshqa vakolatli organ (FKning 852-moddasi 1-qism). 
Quyidagilar ishonchli boshqaruvchi bo'lishlari mumkin: 
fuqaro;
yuridik shaxs (FKning 852-moddasi, 2-qism).

---

Mol-mulk davlat organiga ishonchli boshqaruvga berilishi mumkin 
emas. Ishonchli boshqaruvchi faqat o'z roziligi bilangina tayinlanishi 
mumkin. Ishonchli boshqaruvchidan tashqari har qanday shaxs foyda 
oluvchi bo'lishi mumkin (FKning 852-moddasi, 3-qism).
Mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasining shakli.
Mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasi yozma shaklda tuziladi.
K o'chm as mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasi ko'chmas 
mol-mulkni boshqa shaxsga berish haqidagi shar tnoma uchun nazarda 
tutilgan shaklda va tartibda tuziladi. Ko'chmas mulkka egalik huquqining 
boshqa shaxsga o'tishi qaysi tartibda davlat ro'yxatidan o'tkazilsa, bu 
m ulkni ishonchli boshqarishga topshirish ham shu tartibda davlat 
ro'yxatidan o'tkazilishi kerak.
Mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasi shakliga yoki ko'chmas 
mulkni ishonchli boshqarishga topshirishni ro'yxatga olish talabiga rioya 
qilmaslik, uning haqiqiy boim asligini keltirib chiqaradi (FKning 854- 
moddasi).
Bundan tashqari, Fuqarolik kodeksining 853-moddasi talabiga ko'ra, 
m ol-m ulkni ishonchli boshqarish shartnomasida quyidagilar nazarda 
tutilishi kerak:
shartnoma bo'yicha ishonchli boshqarishga beriladigan mol-mulk 
ro'yxati;
foyda oluvchi to'g'risidagi ko'rsatma;
ishonchli boshqaruvchining hisobotlar taqdim etish muddatlari;
ishonchli boshqarish bekor qilingan taqdirda mol-mulkni oladigan 
shaxs;
agar haq toiash shartnomada nazarda tutilgan b o isa , ishonchli 
boshqaruvchiga toianadigan haqning miqdori va shakli. Mazkur sanab 
o'tilgan shartlar bo'lmagan taqdirda, shartnoma tuzilmagan hisoblanadi.
M ol-m ulkni ishonchli boshqarish shartnomasi besh yildan ortiq 
boim agan muddatga tuziladi. Shartnomaning amal qilish muddati tamom 
boiga n ida taraflardan birining shartnomani bekor qilish to'g'risidagi 
arizasi bo'lmasa, shartnoma unda nazarda tutilgan muddatga va shartlar 
asosida uzaytirilgan deb hisoblanadi.
Ishonchli boshqarishga topshiriladigan ayrim turdagi mol-mulklar 
uchun qonunda shartnoma amal qilishining boshqa eng k o'p muddatlari 
belgilab qo'yilishi mumkin.
Ishonchli boshqarishga topshirilgan mol-mulk boshqaruv muassisining 
boshqa m ol-mulkidan, shuningdek, ishonchli boshqaruvchining m ol- 
mulkidan ajratiladi. Ushbu mol-mulk ishonchli boshqaruvchida alohida 
balansda aks ettiriladi va u bo'yicha mustaqil hisob yuritiladi. Ishonchli

---

boshqaruv bilan b o g iiq faoliyat bo'yicha hisob-kitob yuritish uchun 
alohida bank hisobvarag'i ochiladi.
B oshqaruv muassisining qarzlari bo'yicha undiruvni u ishonchli 
boshqarishga topshirgan mol-mulkka qaratishga y o‘l qo'yilmaydi, ushbu 
shaxs nochor (bankrot) bo'lgan hollar bundan mustasno. Boshqaruv muassisi 
bankrot bo'lganida, ushbu mol-mulkni ishonchli boshqarish bekor qilinadi 
va u kimoshdi savdosiga qo'yilgan mol-mulkka qo'shib yuboriladi (FKning
855-moddasi).