|
3-§. U m rbod renta
Fuqarolik Kodeksining 525-moddasida belgilanishicha, umrbod renta
m ulkini ren ta to ia sh sharti bilan topshirayotgan fuqaro hayot boigan
dav rga yoki u ko'rsatgan boshqa fuqaro hayot b o ig an davrga belgilanishi
m um kin.
U m rbod rentani bir necha fuqaro foydasiga belgilashga yo‘1 qo‘yiladi,
a g a r sh artn o m ad a boshqacha ta rtib nazarda tutilgan boim asa, ren ta
olish huquqida ularning ulushlari teng deb hisoblanadi.
A g a r sh a rtn o m a d a boshqacha ta rtib n azarda tu tilgan boim asa,
r e n ta o lu v c h ila rn in g b iri v a fo t e tg a n ta q d ird a u n in g re n ta olish
h u q u qidag i ulushi un dan keyin hayot b o ig an ren ta oluvchilarga o'tadi,
oxirgi re n ta oluvchi vafo t e tg a n taq d irda re n ta to ia s h m ajburiyati
bekor boiad i.
Shartnom a tuzilgan paytgacha vafot etgan fuqaro foydasiga um rbod
ren ta belgilaydigan shartnom a o‘z-o‘zidan haqiqiy emas.
U shb u s h a rtn o m a n in g m o h iy ati r e n ta o luvch i h u q u q la rin in g
talabidan boshqa shaxs foydasiga voz kechish yo'li bilan, shuningdek,
huquqiy vorislik tartibida o‘tish holatlarini istisno etadi. Shuning uchu n
re n ta oluvchining vafoti yoki ular qonuniy ta rtib d a vafot etgan deb
topilganligi m ajburiyatning bekor bo'lishiga olib keladi. U m rbod ren ta
to ‘lovchilarga k elg an d a esa u la rg a h ech q a n d a y m ax su s ta la b la r
qo'yilmaydi. Umrbod ren ta oluvchi bo'lib faqat fuqarolar ishtirok etishlari
m umkin.
U m rb o d r e n t a p r e d m e ti b o 'lib , f u q a r o l ik m u o m a la s id a n
chiqarilmagan h ar qanday ko'char va ko'chm as m ulklar bo'lishi mumkin.
R enta to'lash shakliga kelganda esa qonun faq a t bir shaklni ko'zda
tu ta d i, y a ’ni u pul sh ak lid a to 'la n ish i lozim. B u h a q d a F u q a ro lik
Kodeksining 526-moddasida quyidagi holat nazarda tutilgan: um rbod
ren ta shartnom ada renta oluvchi hayot bo'lgan davrda unga vaqti-vaqti
bilan to'lanadigan pul summ asi sifatida belgilanadi.
Umrbod rentaning shartnom ada belgilanadigan bir oylik m iqdori
qonun hujjatlarida belgilangan eng kam ish haqidan oz bo'lmasligi kerak,
bunda m ehnatga to'lanadigan haqning qonun tom onidan belgilab qo'yilgan
eng kam miqdori oshirilishiga m utanosib ravishda um rbod ren ta to'lovi
ham oshirilib boriladi.
Um rbod rentanin g m iqdori sh artn o m an in g m uhim sh a rtla rid a n
hisoblanadi va u shartnom ada nazarda tutilgan bo'lishi shart. Umrbod
ren tan in g m iqdorini aniqlashda tom onlar ren ta n in g qonunda ko'zda
tutilgan eng kam oylik ish haqidan kam bo'lmasligi to'g'risidagi talabni
buzmasligi shart. Bu oxirgi talab doimiy ren ta shartnom asidagi xuddi shu
talabga ko'ra im perativlik xususiyati bilan farqlanadi va u tom onlar
kelishuvi bo'yicha bekor qilinmaydi.
Fuqarolik Kodeksining 527-moddasiga muvofiq shartnom aning am al
qilish m uddati h arakat m uddati renta oluvchining yoki oxirgi oluvchining
hayoti davomiyligi bilan belgilanadi. Bu m u d d at davom ida ren ta to'lovchi
re n ta oluvchiga o'z vaqtida ren ta to'lovlarini to'lashga m ajbur. A gar
shartnom ada boshqacha ta rtib nazarda tutilgan bo'lm asa, um rbod ren ta
h a r bir kalendar oyi tugashi bilan to'lanadi.
Bu shartnoma bekor bo'lishining tabiiy asosi bo'lib renta oluvchining
vafoti hisoblanadi. Renta oluvchining hayoti davomida shartnom a tomonlar
kelishuvi bilan, shuningdek, to'lovchining qarzi ko'payib ketishi va renta
oluvchining bir tomonlama tashabbusi bilan bekor qilinishi mumkin. Bir
tomonlama shartnom ani renta oluvchi tomonidan bekor qilish uchun asos
renta to'lovchi tomonidan shartnomaning jiddiy buzilishi hisoblanadi. Bu
jiddiy buzilishlar ren ta to‘lovlarini o‘z vaqtida to'lam ay kechiktirishda,
re n ta oluvchi m a n fa a tla rin i x avf ostiga q o'yu vchi re n ta n i z a ru riy
ta ’minlashning taqdim etilmaganligida ko'rinadi. Renta to'lovchi tomonidan
shartnom aning m uh im deb topilgan shartlarining buzilishi yuqoridagi
oqibatlarni keltirib chiqaradi.
Renta to‘lovchi um rbod renta shartnomasini jiddiy buzgan hollarda
ren ta oluvchi ren ta to ‘lovchidan ren ta n i Fuqarolik Kodeksining 523-
moddasida nazarda tutilgan shartlard a sotib olishni yoki shartnom ani
bekor qilish va zararni qoplashni talab qilish huquqiga ega.
A gar um rbod ren ta to'lash sharti bilan tekinga kvartira, uy yoki
boshqa mol-mulk topshirilgan bo'lsa, renta to'lovchi shartnomaning m uhim
shartlarini jiddiy buzgan taqdirda, ren ta oluvchi bu mol-mulkni uning
qiym atini sotib olinadigan ren ta hisobiga qo'shgan holda qaytarishni
talab qilish huquqiga ega.
Shartnom a bekor qilinganida ren ta oluvchi zararni undirish bilan
bir qatorda barcha mulkiy yo'qotishini talab qilish huquqiga ega. Bunda
olingan renta sum m alariga mos ravishda mulk qiymati qisqaradi. Umrbod
renta to'lash sharti bilan topshirilgan renta to'lovchini renta shartnomasida
nazarda tutilgan shartlarda to'lash m ajburiyatidan ozod qilmaydi. Shu
tariqa renta oluvchining huquqlari m uhofaza qilinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
