Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

6-§. E n erg iy a ta ’m in o ti shartn om asi
1. Energiya ta’minoti va uning fuqarolik-huquqiy tartibga solinishi
Energiya ta ’minoti shartnom asi odi-sotdi shartnom asining alohida 
tu ri sifatida uning boshqa turlaridan o'zining predm eti bilan ajralib turadi.

---

S hu m unosabat bilan m azk u r shartn o m a o'zining p redm etig a k o 'ra
m ustaqil fuqarolik-huquqiy shartnom a sifatida o'z o'm iga ega. M azkur 
shartno m a predm eti hisoblangan energiya ham fuqarolik huquqining 
boshqa obyektlaridan o'ziga xos belgilar bilan ajralib turadi. Energiya 
bilan t a ’m inlash odatdagi tovarlarni yetkazib berishd an farq qilib, u 
oddiy tovar singari sotuvchidan sotib oluvchiga o'tm asdan balki energiya 
bilan t a ’m inlovchi tash k ilo tg a tegishli b o 'lg an
m ax sus v o sita la r - 
tutashtirilgan tarm oqlar orqali iste’molchiga yetkazib beriladi. Energiya 
ta ’m inoti shartnom asiga ko'ra, energiya bilan ta ’minlovchida va sotib 
oluvchi (iste’molchida) m u ay yan sim lar, q u v u rla r (elektr va issiqlik 
tarm oqlari) ning m avjud b oiish i va ular um um iy tarm oqqa ulangan 
b oiishi shart. Energiya bilan ta ’minlash tutashtirilgan tarm oq m avjud 
bo'lgandagina amalga oshirilishi mumkin.
Energiya odatdagi moddiy n e’m at sifatida tushunilishi m um kin emas. 
Energiya o'zida moddiylik xususiyatini namoyon etib, o'zida m uayyan 
moddiylik holati (tok kuchlanishi, suvning harorati) ni ifoda etadi. Ushbu 
xususiyatlar insonlar foydali natijalarga erishishini, turli xildagi texnik 
operatsiyalarni amalga oshirishini ta ’minlash, ishlash va dam olish uchun 
z a r u r iy s h a ro itla rn i y a r a tis h g a x iz m a t q ila d i. E n e rg iy a n i fizik
xususiyatlaridan kelib chiqib, boshqa tovarlar kabi om borlarda va m axsus 
idishlarda ko'p m iqdorda to 'plash va saqlab tu rish n in g imkoni yo'q. 
Energiyaning foydali xususiyatlari undan foydalanish, uni iste’mol qilish 
jarayonida namoyon boiadi. Foydalanish natijasi sifatida bajarilgan ish 
yoki am alga oshirilgan texnologik operatsiyalarni ko'rsatib o'tish mumkin. 
Biroq, bunda energiyaning o'zi biror-bir m ahsulot yoki boshqa shakliga 
aylanm aydi, balki yo'q b o iib ketadi. Energiyaning m avjud boiganligi 
va un dan foydalanilganligi ulchov asboblarining ko'rsatkichlarida aks 
etadi holos.
T a ’kidlash lozimki, hali tarmoqda boigan va iste’molchi tomonidan 
foydalanilm agan energiya tarm oq egasi va energiyani ishlab chiqish 
manbasining egasiga tegishlidir. Energiya bilan ta ’minlovchi tashkilotning 
m ulkdor sifatidagi vakolatlarining asosiysini energiyani tasarruf etish huquqi 
tashkil etadi. Bu huquq energiyani sotib oluvchi (abonent) larga sotish 
(uzatish) yoxud boshqa bitim lar (masalan, qarz) tuzish orqali am alga 
oshiriladi. Shu bilan birga energiya bilan ta ’minlovchi tashkilot energiyaning 
m uayyan miqdoridan o'zining ehtiyojlarini qondirishda foydalanadi. O'zi 
qabul qilib olayotgan energiyaga egalik qilish, foydalanish va uni tasarruf 
etish bo'yicha abonentning vakolatlari energiyani amaldagi qoidalar va 
shartnom a shartlariga rioya qilgan holda, o'ziga tegishli uskunalar ishlashini

---

ta ’m inlagan holda o'zining xohishiga ko‘ra, turli texnologik ehtiyojlar: 
isitish, issiq suv bilan ta ’minlash va shu kabilarga yo'naltirish imkoniyatiga 
egaligida namoyon bo'ladi.
T a’kidlash lozimki, jam iyat taraqqiyotining o‘tgan asrlarga nisbatan 
X IX-X X asrlar davom idagi jadal rivojlanishi shunday darajaga yetib 
keldiki, bu d a v rd a energiya t a ’m inoti iqtisodiyotni rivojlantirishning 
zaruriy vositasiga aylandi, chunki bu davrga kelib, mashina va asbob- 
uskunalar, uy-joylar, qurilish va ishlab chiqarish obyektlarining barchasi 
energiyaga m uhtoj bo‘lib qoldi. Shunday sharoitlarda iste’molchilarga 
energiya berib turishni huquqiy jih atd an tartibga soluvchi energiya 
ta ’minoti shartnom asi yuzaga keldi1.
Energiya t a ’minoti bilan bog'liq m unosabatlar Fuqarolik Kodeksi, 
O'zbekiston Respublikasining 1997 yil 25 apreldagi “Energiyadan oqilona 
foydalanish to'g 'risida” gi Qonuni2, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar 
M ahkamasining 2005 yil 27 yanvardagi 32-sonli Qarori bilan tasdiqlangan 
“Elektr energiyasidan foydalanish” va “Issiqlik energiyasidan foydalanish” 
Qoidalari3 bilan tartibga solinadi.