Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

1 
Зуляров. "Банк ,\укук;и’’ укув кулланма. “Тошкент ислом университети” - 2001, 
153-154 бетлар

---

b)naqd pul bilan, ya’ni bunda qarzdor kreditorga pulni naqd 
(«natura» shaklida) qo'liga beradi (bank biletlari va tangalar orqali).
v) qimmatli qog'ozlar (chek, veksel) va plastik kartochkalar orqali 
amalga oshiriladi1.
Hisob-kitob usuli hisob-kitob munosabatlari subyektlarining statusi 
(maqomi)ga yoki to'lov amalga oshiriladigan boshqa asoslarga bog'liq.
2-§. Naqd pullar bilan hisob-kitoblar qilish
Pul muomalasi - tovarlar aylanishi, shuningdek, notovar to'lovlar 
va hisob-kitoblarga xizmat ko'rsatuvchi naqd pulli va naqd pulsiz shakldagi 
pullar harakatidir2. U hamisha tovar aylanishi va tovar bozori shakllanishi 
bilan bog'liq. Tovar ayirboshlashda qiymat shakllarining o'rin almashishi, 
ya’ni tovarning pulga aylanishi va yangi tovarlarni sotib olish uchun 
pullardan keyingi foydalanish va ularning doimiy ravishda harakatda 
bo'lishi zarurligini belgilaydi.
Ko'plab chet ellik iqtisodchilar pul aylanishini naqd pul va naqd 
pulsiz aylanishlarga bo'lib o'rganishning zarurati yo‘q deb hisoblaydilar. 
Buning sababi rivojlangan chet mamlakatlarda hisob-kitoblar asosan naqd 
pulsiz shaklda amalga oshiriladi. Lekin, hali rivojlangan iqtisodga ega 
bo'lmasdan turib, biz xorijiy davlatlarning hozirgi hisob-kitoblari mavqeyi 
bilan o'z hisob-kitoblar tizimimizni tenglashtira olmaymiz:i.
Naqd pul bilan hisob-kitob qilish - naqd pul yordamida amalga 
oshiriladigan to'lovlar yig'indisidir. Bunda pul o'zining asl to'lov va 
muomala vositasi funksiyalarini bajaradi.
Naqd pul bilan amalga oshiriladigan hisob-kitoblar ish haqi, 
nafaqalar, mukofotlar, yakka tartibdagi qurilish uchun beriladigan 
kreditlar, sug'urta to'lovlarini to'lashda namoyon bo'ladi.
Bundan tashqari naqd pul bilan hisob-kitob qilishga:
kommunal xizmatlar uchun to'lovlar;
- maishiy xizmatlar uchun to'lovlar;
- sug'urta tashkilotlariga paylami to'lash;
- soliqning ba’zi turlarini to'lash;
- bank kreditini to'lash;