2 §. Ekologiya huquqining konstitutsiyaviy asoslari.
Ekologiya
huquqining
asosiy
manbasi
bo`lib
O`zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasihisoblanadi.
Konstitutsiyamizda shaxs, jamiyat va davlatning ijtmoiy, iqtisodiy,
siyosiy-huquqiy, madaniy-ma'rifiy sohalaridagi asoslari mustahkamlangan bo`lib,
atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish
bo`yicha davlat-huquqiy mexanizmining shakllantirishda muhim ahamiyatga
ega hisoblanadi.
Shuning uchun ham Konstitutsiyada belgilangan qoidalar orqali jismoniy
va yuridik shaxslar ekologik huquq, burchlari va erkinliklarini ifoda etadilar.
Shuni alohida ta'kidlash joizki O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida
tabiat-jamiyat tizimidagi o`zaro munosabatlarni tartibga soluvchi maxsus qoida-
talablar ham belgilangan bo`lib, ekologiya huquqi manbalarining poydevorini
tashkil etadi.
Asosiy qonunimizning 50, 54, 55 va 100-moddalarida tabiatni muhofaza
qilish, tabiiy boyliklarimizdanoqilona foydalanish bilan bog`liq ekologik
huquqiy qoida-talablar mustahkamlangandir.
1
Konstitutsiyamizning 50-moddasida «Fuqarolar atrof tabiiy muhitga
ehtiyotkorona munosabatda bo`lishga majburdirlar»
–
deb, belgilanib
fuqarolarning ekologik majburiyatlarini konstitutsiya darajasida mustahkamlaydi.
«Jamiyatning iqtisodiy negizlari»
–
deb, nomlangan XII-bobda,
respublikamiz hayotining iqtisodiy asoslari ya'ni mulkchilik masalalari, xo`jalik
yuritish va tadbirkorlik faoliyatining kafolatlari belgilanib, hozirgi paytda bozor
munosabatlarini rivojlantirish amalga oshirilayotgan islohotlarni
chuqurlashtirishda ahamiyati beqiyosdir.
Ushbu bobning 54-moddasida quyidagicha belgilangan: «Mulkdor mulkiga
o`z hohishicha egalik qiladi, undan foydalanadi va uni tasarruf etadi. Mulkdan
foydalanish ekologik muhitga zarar yetkazmasligi, fuqarolar, yuridik shaxslar va
davlatning huquqlarini hamda qonun bilan qo`riqlanadigan manfaatlarini
buzmasligi shart».
Ushbu moddada birinchidan, mulk huquqining mazmuni e'tirof etilsa,
ikkinchidan, mulkdan foydalanish huquqiga ega bo`lgan jismoniy va yuridik
shaxslarning xo`jalik va ishlab chiqarish jarayonida ekologik muhitga ziyon
yetkazmasligi ya'ni ularning ekologik majburiyatlari mustahkamlanadi.
Konstitutsiyaning 55-moddasida «Yer, yer osti boyliklari, suv, o`simlik va
hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zahiralar umummilliy boylikdir, ulardan
oqilona foydalanish zarur deb, ifodalangan bo`lib, davlat ekologik siyosatining
asosiy tamoyillarini o`z ichiga oladi.
Ushbu konstitutsiyaviy qoidaning ahamiyati shundaki, birinchidan,
mustaqilligimizni moddiy asosini tashkil etuvchi tabiiy boyliklarining
xalqimizning boyligi, mulki ekanligi, ikkinchidan, tabiiy resurslardan faqat
oqilona foydalanish zarurligi, uchinchidan, respublikamiz tabiati davlat
muhofazasiga olinganligi, ya'ni ekologik-huquqiy munosabatlarni davlat
tomonidan kafolatlanishi kabi muhim tamoyillarni mustahkamlaydi.
Asosiy qonunimizning XX1-bobi, bag`ishlangan bo`lib, mahalliy davlat
hokimiyati organlarining huquqiy holati belgilangan. Ushbu bobning 100-
moddasida mahalliy davlat hokimiyat organlari vakolatlarining asosiy
yo`nalishi sifatida - atrof muhitni muhofaza qilish kabi ma'suliyati e'tirof etilgan.
Konstitutsiyadagi qoida talablar ekologik huquqiy munosabatlar
tizimidagi asosiy tamoyillarni mustahkamlaydi.
Ushbu konstitutsiyaviy tamoyillar asosida atrof tabiiy muhitni muhofaza
qilish tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va aholining ekologik
1
O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, T., «O`zbekiston», 1998 y.
xavfsizligini ta'minlashga qaratilgan qonun, farmon, qaror, nizomlar kabi
me'yoriy
–
huquqiy hujjatlar qabul qilinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |