Toshkent davlat texnika universiteti tasdiqlayman

Oziqli muhitlar haqida tushuncha. Mikroblarning turli-tuman xususiyatlarini tekshirishda, shuningdek infeksion kasalliklarii aniqlash (diagnostika)da mikroblarni odatda sunʻiy oziqli muhitlarda undirishga toʻgʻri keladi. Mikroblar oziqli muhitda qiygʻos koʻpayishi uchun unda oziq moddalar, ayniqsa azot va uglerod manbalari, suv, mineral tuzlar etarli boʻlishi va muhit reaksiyasi (pH) muayyan darajada boʻlishi lozim. Oziqli muhitlarning sterilligiga alohida e’tibor beriladi, chunki bu ishdagi salgina nuqson oziqli muhitni foydalanishga yaroqsiz qilib qoʻya oladi. Aksari mikroblar muhitning kuchsiz ishqoriy reaksiyasi (pH=7,2-7,4) da yaxshi oʻsadi. Ba’zi mikroorganizmlar muhitning kuchsiz kislotali reaksiyada boʻlishini (tuberkulyoz tayoqchasi, zamburugʻlar), ikkinchi xil mikroorganizmlar (vabo vibrioni) esa ishqoriy reaksiyani xohlaydi.
Tabiiy va sunʻiy oziqli muhitlar. Tabiiy oziqli muhitlar sifatida sut, oʻt-safro, kartoshka, sabzi, qon zardobi, tuxum va shunga oʻxshashlar ishlatiladi. Sunʻiy oziqli muhitlar asosan goʻsht yoki oʻsimlik damlamasidan tayyorlanib, unga har xil azotli mahsulotlar, uglevodlar va tuzlar qoʻshiladi. Sintetik oziqli muhitlar ham bor, bular oʻzidagi organik va anorganik moddalar (tuzlar, uglevodlar, aminokislotalar va hokazo)ning aniq tarkibi bilan farq qiladi.
Mikrobiologiya amaliyotida suyuq va zich sunʻiy oziqli muhitlar koʻproq qoʻllaniladi. Zich oziqli muhitlar tayyorlash uchun suyuq oziqli muhitlarga yelimsimon moddalardan jelatina yoki agar-agar qoʻshiladi.
Oziqli muqitlar tarkibi jihatidan quyidagi guruhlarga boʻlinadi:
1) oddiy, yoki universal oziqli muhitlar (goʻsht-pepton bulyoni, goʻsht-pepton agari, pepton suvi va shunga oʻxshash) da aksari mikroblar undiriladi;
2) murakkab oziqli muhitlar (qonli agar, gliserinli bulyon va shunga oʻxshash), oddiy muhitlarda unmaydigan mikroblar ana shu oziqli muhitlarda undiriladi;
3) differensial diagnostik muhitlar (Endo muhiti, baktoagar J, vismut sulfit-agar va hokazo) mikroblarning muayyan biokimyoviy xossalarini aniqlash va oʻziga xos oʻsishiga qarab ularni bir-biridan ajratish imkonini beradi;
4) elektiv oziqli muhitlar (pichan batsillasi uchun pichan shoʻrvasi, difteriya tayoqchasi uchun ivitilgan zardob) mikroblarning bir yoki bir necha turini undirish uchun qulayroq sharoit tugʻdiradi.