Toshkent davlat texnika universiteti Olmaliq filiali “kimyoviy texnologiya” kafedrasi “Umumiy va noorganik kimyo”

O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi
Toshkent davlat texnika universiteti Olmaliq filiali
“KIMYOVIY TEXNOLOGIYA” kafedrasi
“Umumiy va noorganik kimyo” fanidan


MUSTAQIL ISH

11A-20 KT

Bajardi: Xolmatov D.
Tekshirdi: Mirzaxmedov R.

2020-2021

Mavzu : Platina guruhchasi elementlari va ularning xossalari
Reja :
1) Platina guruhchasi elementlarining xossalari.
2) Platina gurhchasi elementlarining olinishi.
3) Platina guruhchasi elementlari haqida umumiy ma’lumot.

1. Platina guruhchasi elementlarining xossalari.
Bu guruhga sakkizinchi guruh 5 va 6 davr elementlari Ruteniy, Rodiy, Palladiy, Osmiy, Iridiy va Platina lar kiradi. Platina oilasi elementlarining juda ko’p sun’iy radioaktiv izotoplari hosil qilingan. Bu metallar tabiatda tugʻma yoki qotishmalar holida uchraydi. Ular, Temir, Mis ba’zan Oltinlarda simob bilan birga uchraydi.
Tug’ma holdagi platina ko’pincha xar hil (bir necha milligramdan bir necha kilogramga qadar ) og’irlikdagi bo’lak holida boʻladi. Ulardan eng kattasi 9.6 kg kelgan. Tug’ma olinadigan platina tarkibida 70-80 % platina, 3-10 % temir, 2-3 % iridiy, 0.5 % rodiy, 0.3% palladiy, 0.4 % osmiy, 0.02% ruteniy, 10 % mis bo’lishi mumkin. Tug’ma holdagi platinada boshqa 5 ta platina gruppachasidagi metallarning umumiy miqdori 1.5-2.8% ga boradi, ular orasida ruteniy miqdori juda katta. Platina oilasidagi metallarning eng katta konlari MDX da Janubiy Amerikada (Kolumbiyada) va boshqa mamlakatlarda uchraydi.
Palladiy bilan rodiyni 1803-yilda Vollaston, Iridiy va osmiyni 1804-yilda Tennant, platinani Uotson (Kolumbiyada 1748-yilda) va ruteniyni Rossiyada 1844-yilda Klauslar kashf etishgan.
Platina oilasidagi metallar tarqoq va asl elementlar bo’lib, ularning yer qobig’idagi miqdori quyidagicha: platina 5-10%, irridiy 1-10%, osmiy 5-10%, rodiy 10%, retuniy 5-10%. Binobarin platina oilasi metallari nodir elementlar jumlasiga kiradi.