Toshkent davlat texnika universiteti elektronika va avtomatika fakulteti elektron apparatlarni ishlab chiqarish yo

YARIM SUMMATOR

Yarim summator 2 ta mantiqiy elementdan tashkil topgan bo’lib ular “VA” (AND) va “YOKI EMAS” (XOR) elementlariulardan foydalangan holda biz A va B kanaldan keluvchi 0 va 1 dan iborat bo’lgan signallarni summalay olamiz bunda “YOKI EMAS” (XOR) elementidan S yani summani, “VA” (AND) elementidan esa otkazuvchi bitni olamiz
Yarim summatorning haqonilik jadvali 4- jadval

A	B	S	Cout
1	1	0	1
1	0	1	0
0	1	1	0
0	0	0	0

3.1-rasm. yarim summatorning multisimdagi sxemasi

5. TOLIQ SUMMATOR

KETMA-KET SUMMATORLAR

Ketma-ket summatorlar. Ketma-ket summatorlar ikkita ikkilik kodni xonama-xona qo‘yish uchun xizmat qiladi. Shuning uchun ular bir razryadli (bir xonali) summatorlar deyiladi. Bir razryadli ketma-ket summatorning o‘tish jadvalini tuzamiz

Ketma-ket sumatrning haqoniylig jadvali 5-Jadval

Kirish			Chiqish
Qo’shiluchilar (summalanuchilar)		Oldingi kichik razryaddan o’tish Pi-1		Yig’indi (summa)	Keyingi kata razriyadga o’tish Pi+1
X1	X1	X3		S	Cout
0	0	0		0	0
0	0	1		1	0
0	1	0		1	0
0	1	1		0	1
1	0	0		1	0
1	0	1		0	1
1	1	0		0	1
1	1	1		1	1

Jadvaldagi Si va Pi+1 ifodalar uchun dizyunktiv normal forma (DNF) quyidagicha ifodalanadi:

Ushbu kanonik formalar bo‘yicha ketma-ket summatorning sxemasini HAMDA, shuningdek, YOKI mantiqiy elementlaridan foydalanib ko‘rish mumkin
Sxemaning kirish yo‘llarida x1, x2, x3 signallar bilan bir qatorda ularning invers qiymatlari ham ishlatiladi. Ketma-ket summatorning funksional sxemasi to‘la bo‘lishi uchun chiqish yo‘lidagi Pi+1 o‘tish signalini x3 kirish yo‘liga bir takt vaqt mobaynida ushlagan holda ulash talab etiladi. Unga ko‘ra bir razryadli ketma-ket summatorning sxemasini keltiramiz. Summator tomonidan ikkilik kodlarni qo‘shishga sarflangan vaqt quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda: n – razryadlar soni; t – har bir razryadni qo‘shish uchun ketgan vaqt.

4.1.1-rasm. Ketma-ket summatorlarning funksional sxemasi.
Formuladan ko‘rinib turibdiki, bir razryadli ketma-ket summatorning asosiy kamchiligi uning tezligining past ko‘rsatkichidir. Uning yutug‘i esa elementlar sonining kamligi va tejamkorligidir. Ko‘p razryadli parallel summatorlar. EHMlarning tezligini oshirish va parallel ikkilik kodlarning qayta ishlashi uchun ko‘p razryadli parallel summatorlar qo‘llaniladi. Parallel summatorlar soni qo‘shiluvchilar xonalarining soniga teng bo‘lgan bir xonali summatorlar asosida quriladi va unda qo‘shiluvchilar kodining barcha xonalari bir vaqtda ishlanadi. Ko‘p razryadli parallel summatorning sxemasini keltiramiz

4.1.2-rasm. Ketma-ket summatorning prinsipial sxemasi.
Bu sxema uch kirish yo‘lli va n bir xonali kombinatsion summatorlardan tashkil topgan.