Тошкент давлат техника университети ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тармоқ маркази

Назорат саволлари

1. 
   Чизиқли системаларни ростлашнинг сифатини баҳолаш усуллари қандай?
   
2. 
   Барқарор режимларда ростлаш сифатини баҳолаш усуллари
   

қандай?

3. 
   Намунавий трапесиоидал характеристикаси қандай?
   
4. 
   ўткинчи жараённинг сифат кўрсаткичлари қандай?
   
5. 
   Ночизиқли системаларни хусусиятлари.
   
6. 
   Ночизиқли системаларнинг статик характеристикалари.
   
7. 
   Ночизиқли системаларда мавжуд бўладиган мувозанат ҳолатлари.
   
8. 
   Ўтиш жараёнлари нима?
   
9. 
   Хусусий тебраниш частотаси нима?
   

Фойдаланилган адабиётлар

1. 
   Norman S. Nise. Control Systems Engineering. New York, John Wiley, 7 edition, 2015. – 944 p.
   
2. 
   Katsuhiko Ogata. Modern Control Engineering. Pearson Higher Ed USA,5 edition 2009. -912 p.
   
3. 
   Юсупбеков Н.Р., Мухаммедов Б.И., Гуломов Ш.М. Теxнологик жараёнларни назорат килиш ва автоматлаштириш: теxника олий ўкув юртлари талабалари учун дарслик. - Т.: Ўқитувчи, 2011.-576 б.
   
4. 
   Теxнологик жараёнларни автоматлаштириш асослари: Ўқув қўлланма. 1,2-қисм. Юсупбеков Н.Р., Игамбердиев X.З., Маликов А.В. - Тошкент: ТошДТУ, 2007.
   
5. 
   Севинов Ж.У. Автоматик бошқариш назарияси. Ўқув кўлланма.- Тошкент:Фан ва теxнологиялар, 2017. -248б.
   

4-мавзу: Тасодифий таъсирларда чизиқли стационар автоматик бошқариш тизимлари (АБТ)
Режа:

1. 
   АБТларида динамик аниқлик тахлили.
   
2. 
   Тасодифий таъсирларда АБТ оптимал узатиш функциясини синтезлаш.
   
3. 
   Тасодифий жараёнларнинг спектрал зичлиги.
   

1. 
   АБТларида динамик аниқлик таҳлили.
   

Тасодифий функциялар ва жараёнлар билан тавсифланадиган тизимларга тасодифий сигналлар ёки стохастик тизимлар дейилади.
Тизимлардаги жараёнлар тасодифий равишда содир бўлганда энг кенг тарқалган бир нечта мисоллар.
1. Синхрон генераторда электр кучланишини тартибга солиш тизими, унинг юки кўп жиҳатдан электр энергиясини истеъмол қилишга боғлиқ (1-расм).
Шакл 1

2. 
   Ўзгарувчан юк кўринишидаги тасодифий бузилишлар, темир йўлнинг ҳолатидан келиб чиқадиган йўқотишлар, ёмон об-ҳаво шароитида шамол шамоли ва бошқалар темир йўлларда ҳаракатланадиган транспорт воситаларини бошқариш тизимлари.
   
3. 
   Шамолнинг турбулентлиги ва ўзгариши шароитида кема ҳаракатини бошқариш тизимлари
   
4. 
   Киритиш сигнали ўзбошимчалик билан ёки тасодифий бўлган ва одатда назорат сигналларини ўлчаш, ҳаракатлантириш ва ўзгартириш орқали тасодифий аралашув турига эга бўлган кузатувни бошқариш тизимлари.
   
5. 
   Ички ва ташқи бузилишлар натижасида пайдо бўлган тасодифий сигналлар бошқариш тизимларининг ишлашига сезиларли даражада таъсир қилиши мумкин, бу эса уларни бошқариш ва сигналларни филтрлаш орқали уларнинг таъсирини минималлаштиришни талаб қилади.
   

Шундай қилиб, сигналларнинг эҳтимолий хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда ўртача квадратик хатони минималлаштириш учун тизимларни синтез қилиш вазифаси юкланади.
Ушбу муаммони ҳал қилиш учун тасодифий функциялар ва тасодифий жараёнлар назарияси асослари билан танишиш керак бўлади.