O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim vazirligi

Eronning Kaspiy bo‘yi dialektlari

Eronning Kaspiy bo‘yi dialektlari bo‘yicha ilmiy ish olib borgan olimlar, masalan V.Geyger bu guruhga quyidagi til va dialektlarni kiritadi: tat, talish, gilyon (dilaki), mozandaron (mazandaroni), va semnon (semnani) «Osnovi iranskogo yazikoznaniya» kitobida kaspiybo‘yi tillariga gilyon va mozandaron tillari hamda ularning dialektlari shamerzodi va velatru dialektlari kiritilgan.

Gilyon tili

Gilyon tilida so‘zlashuvchilar Eronning Gilyon viloyatida yashashadi. Gilyon viloyatining markazi Resht shahridir. 130 ming aholisi bor. Ular o‘zlarini gilek (gileklar) deb, tillarini esa gileki deb atashadi. Ularning umumiy soni 700 ming kishi atrofida.

Mozandaron tili

Mozandaron tilida so‘zlashuvchi aholi Eronning Mozandaron viloyatida yashashadi. Bu viloyatning yirik markazlari Sari, Babul, Shahi, Galus, Shohsevar shaharlari hisoblanadi. Ularning umumiy soni 600 ming kishi atrofida. Mozandaron tili ikki dialektga ega. Biri shamerzodi deb nomlanib u Shamirzod qishloG‘i nomi bilan atalsa, ikkinchisi Velatru nomi bilan fanga ma’lum. Bu Velatru qishlog‘i nomi bilan ataladi, bu ikki dialektda so‘zlashuvchi aholining soni aniq hisobga ega emas. Mozandaron va gilyon tillari hamda ularning dialektlari o‘z yozuvlariga ega emas. Shuning uchun bular hali to‘la olimlar tomonidan o‘rganilgan emas. Bu tillarda so‘zlashuvchi aholining aksariyati ikki tillikdir. Ularga fors tilining ta’siri juda kuchli bo‘lib, leksik qatlamida ham fors tilidan kirgan so‘zlarning salmog‘i ancha kattadir.

Bu tillar va dialektlarni o‘rganish bo‘yicha quyidagi adabiyotlar mavjud.

1. 
   OIYA. Novoiranskie yaziki M., 1982, 447-554 str.
   
2. 
   V.Geyger «Kleinere Dialekte und Dialektgruppen» v kn. «Grundrise der iranischen philologie», Bd 1, Abt 2.
   
3. 
   Gilyanskiy yazik, 1971.