O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim vazirligi

Midiy (Midiyonlar)

Assuri podshohi Shulmanu ashsharidu III ning yozuvlarida birinchi marta (er.avv. 835-y.).

Midiy – “tadai” – qabilasi eslatib o‘tiladi. Bu qabilalar er.avv. VIII-VI asrlarda Eronning shimoliy – g‘arbiy qismida quldorlik davlatini tuzganlar. Bu davlatning poytaxti qadimgi fors tilida – “hamgmatana ham” – “gmata” – hozirgi Hamadon shahridir. Ular bu mamlakatga o‘z nomlarini “mada” berdilar. Madiyon nomi Qur’onda ham uchraydi.

Midiy tilida yozma yodgorliklar yo‘q. Lekin saqlangan manbalarda midiy tilining eroniy tillar guruhiga mansubligi haqida ma’lumotlar bor. Geredot 6 ta midiy qabilalarining nomini keltiradi. Shuningdek bir necha midiy so‘zlarni ham keltiradiki, bular midiy tilining eroniy tillar guruhiga tegishli ekanligini tasdiqlaydi. Masalan: “aruazantie” – oriy qabilasi, midiy spaka avesto span qadimgi fors tilida saka, hozirgi tojik tilida “sag” hozirgi fors tilida “sag” – it, kuchuk.

Midiy qabilalari qadimgi sharqda muhim rol o‘ynashgan Midiy podshohligining ta’siri Eron yassi tog‘ligining kattagina qismini hamda Kichik Osiyogacha bo‘lgan (Kappadokiya) – Galis hozirgi Qizil irmoq daryosigacha bo‘lgan hududni o‘z ichiga olganki, mazkur daryo Qora dengizga qo‘yilgan.