Toshkent davlat sharqshunoslik instituti “Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik” fakulteti

Taklif  va  tavsiyalar.Jahon  xo`jaligi tarixidan  bizga  ma'lumki, Yaponiya  50-

yillargacha  agrar  mamlakat  sifatida  tan  olinar  edi.  Ammo  60  -  yillarga  kеlib, 

jahonda eng еtakchi davlatlar hisoblangan AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya kabi 

mamlakatlar Yaponiyaning jahon xo`jaligida ―iqtisodiy mo`'jiza‖ga erishganini tan 

oldi.  Yaponiya  sanoat  tarmoqlarida  mahsulot  ishlab  chiqarishning  hajmi  va 

iqtisodiy  salohiyati  bo`yicha  jahonda  AQSHdan  so`ng  ikkinchi  mamlakatga 

aylandi.  U  bozor  iqtisodiyotiga  o`tganligi  tufayli,  dеyarli  bir  avlod  hayoti 

---

27 

 

 

davomida iqtisodiy jihatdan o`zini tiklabgina qolmay, jahonda eng yuqori darajada 

rivojlangan mamlakatlar qatoridan o`rin oldi. 

Yaponiya  savdo  dialoglarida  tashabbus  o‗zidan  chiqishini  ma‘qul  ko‗radi. 

Muzokaralar chog‗ida sheriklariga ham shunday yo‗lni taklif qiladi. 

Rivojlanayotgan  mamlakatlar  bilan  iqtisodiy  munosabatlarda  Yaponiyaga 

xos xususiyatlar-ularning ichki bozorini qayta o‗rganadi, erkin savdo imkoniyatlari 

mavjud  hududlarga,  davlatlarga  ular  uchun  ham  manfaatli  bo‗lgan  xizmatlar, 

texnologiyalar,  tovarlar  taklif  qiladi.  Sharqiy  Yevropa  bilan  munosabatlarda 

(Chexiya,  Vengriya)  Yaponiya  tomoni  ularning  yuksak  darajada  rivojlangandan 

kelib  chiqib  siyosat yuritadi.XXR, MDH  davlatlari, Osiyo  mamlakatlari  bilan  esa 

Yaponiya  firmalari  infratuzilmalari  rivojlanmaganligi,  mamlakatlar  ichida 

kooperatsion  yetkazib  berishlar  uyg‗unligi,  energiya,  xom  ashyo  taqchilligi 

omillarini  hisobga  oladi.Keyingi  o‗n  yilda  Yaponiya  iqtisodiyotining  o‗sishi 

sifatini ta‘minlovchi asosiy yo‗nalishlar quyidagilardan iborat: 



  fantalab  sanoat  ulushining  bosqichma-bosqich  o‗sishi  iqtisodiy  modeli 

intensivligi va katta tarkibiy siljishi; 



  resurslar  va  energiyani  tejash  texnologiyasi  evaziga  ishlab  chiqarish 

bazasining yangilanishi; 



  barcha  ishlab  chiqarish  jarayonlarida  elektronika  taraqqiyoti  va  uning 

joriy etilishi. 

Yaponiya  iqtisodiyotini, uning  rivojlanish  modelini tahlil qilgan  holda uning 

ayrim  jihatlarini  O‘zbekistonda  ham  qo‘llash  mumkin.Mamlakatning  iqtisodiy 

rivojlanishida  «Yaponiya  modеli‖ning  ahamiyati  juda  kata.  «Yaponiya  modеli» 

dеyarli  150  yil  davomida  o`z  xususiyatiga  ega  bo`lib  tashkil  topgan.  Ushbu 

modеlning  Еvropa  mamlakatlari  va  AQSH  modеllaridan  farqi  jamiyatning 

iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishida davlatning yuqori darajada qatnashuvidir. 

Yapon  modеli  -  vatanparvarlik  tuyg`usi  asosida  yaratilib, eng avvalo, sanoat 

mahsulotlarining  eksport  qilinishi  evaziga  xorijiy  valyutasini  tushirish  va  tushgan 

---

28 

 

 

valyuta  evaziga  еtakchi  xorijiy  mamlakatlardan  eng  zamonaviy  tеxnologiyalarni 

sotib  olish,  yuqori  mеhnat  unumdorligiga  erishish  va  tadbirkorlikni  qo`llab-

quvvatlash kabilarni o`z ichiga oladi.