Toshkent davlat sharqshunoslik instituti “Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik” fakulteti

Yalpi ichki mahsulot 

2005  yil  YaIM  1,3  %  ga  o'sdi  va  4,96  trln  dollarni  tashkil  etdi.  (aholi  jon 

boshiga 38,9 ming dollar). 

2011 yilda esa 3,9 % ga o‘sdi(101-o‘rin) va 5,46 trln dollarga yetdi. 

 

Eksport tuzulmasi: kompyuterlar, elektrotexnika, avtomobil. 

Import tuzilmasi: ximikatlar, yoqilg'i, ruda va boshqa xom-ashyo, oziq-ovqat 

mahsulotlari. 

Xalq xo'jaligining asosiy sektorlari: 



Hizmatlar sferasi 61 % 



Sanoat 37 % 

Yaponiya YaIMning o’sishi (mlrd $) 

---

14 

 

 



Qishloq ho'jaligi 2 % 

Ish bilan ta'minlanganlik.Ishsizlik darajasi 4,2 %. 

II-BOB. Yaponiya iqtisodiyotining jahon xo‟jaligida tutgan o‟rni va 

tashqi iqtisodiy aloqalari 

2.1 Yaponiyaning jahonda tutgan o‟rni. 

Shu  yilning  14-fevral  kuni  Yaponiya  hukumati  2010-yilda  yalpi  ichki 

mahsulot  (YIM)  hajmi  bo‗yicha  jahonda  uchinchi  o‗ringa  tushganligini  tan  oldi. 

Endilikda  o‗z  iqtisodiyotini  tinmay  rivojlantirib  borayotgan  Xitoy  jahonning 

AQShdan keyingi ikkinchi raqamli iqtisodiyotiga aylandi. 

Hukumat hisobotiga ko‗ra, 2010-yilda Yaponiyaning YIM hajmi 5,47 trln. $ 

ni tashkil qilgan. Bu ko‗rsatkich Xitoyda 5,88 trln. $ dan iborat, deya xabar beradi 

The New York Times gazetasi. 

Yaponiya iqtisodiyoti o‗tgan yili 2009-yilga qaraganda 3,9% ga o‗sdi. 2009-

yil mamlakat iqtisodiyoti uchun juda og‗ir kechganligi hammamizga ma‘lum. 

Yaponiya  1968-yildan  beri  YIM  hajmi  bo‗yicha  jahonda  AQShdan  keyingi 

ikkinchi  o‗rinni  egallab  kelayotgan  edi.  Biroq,  1990-yillar  boshida  mamlakat 

iqtisodiyotining o‗sish sur‘ati biroz sekinlashdi. Oradan 10 yil o‗tib, 2000-yillarda 

vaziyat  asta-sekin  yaxshilana  boshladi.  Shunga  qaramasdan  Yaponiya  bir  qator 

jiddiy  muammolarni  boshidan  kechirmoqda.  Xususan,  Yaponiyaning  davlat  qarzi 

mamlakat  YIM  hajmidan  ikki  baravar  ortiqdir!  Bu  esa,  iqtisodiy  jihatdan  juda 

xavfli ko‗rsatkich hisoblanadi. 

Shunday  qilib,  Yaponiya  YIM  hajmi  bo‗yicha  jahonda  Xitoydan  ortda 

qolmoqda, biroq Yaponiyada kishi boshiga YIM miqdori Xitoynikidan o‗n barobar 

ortiqdir!  Bugungi  kunda  Xitoyda  kishi  boshiga  YIM  miqdori  3  600$  ni  tashkil 

qiladi, Yaponiyada esa 40 000$ dan ortiqdir. 

---

15 

 

 

Associated  Press  agentligi  ekspertlarining  baholashicha,  Xitoy  iqtisodiyoti 

shu  ketishda  o‗sishda  davom  etadigan  bo‗lsa,  u  2020-2030-yillar  oralig‗ida 

AQShni quvib o‗tib, jahonning eng yirik iqtisodiyotiga aylanishi mumkin. 

Tashqi  iqtisodiy  aloqalar  Yaponiya  iqtisodida  hayotiy  ahamiyatga  ega. 

Buning  sababi  mamlakat  iqtisodiyotining  ko‘p  sohalari  deyarli  butunlay  import 

xom-ashyolarga  qarab  qolganligidir.  Yaponiya,  asosan,  sanoat  xomashyolarini 

import qiladi va iste‘molga tayyor mahsulotlarni eksportga chiqaradi. 

Yaponiya  jahonning  juda  ko‘p  mamlakatlari  bilan  tashqi  iqtisodiy  aloqalarni 

olib boradi. Ular orasida eksportining 1/3 va importining 1/4 qismi AQSh hissasiga 

to‘g‘ri keladi. 

Yaponiyaning  O‘zbekiston  Respublikasi bilan tashqi  iqtisodiy  aloqalari  ham 

rivojlanib  bormoqda.  U  O‘zbekiston  iqtisodiyotiga  tobora  ko‘p  investitsiya 

kiritmoqda.  Buxoro  neftni  qayta  ishlash  zavodi  va  Sho‘rtan  gaz-kimyo 

kompleksini investitsiyalashda Yaponiya faol qatnashdi. Yaponiyadan texnologiya 

vositalari,  tayyor  iste‘mol  mahsulotlari,  aloqa  kommunikatsiya  vositalari 

O‘zbekistonga keltirilayotgan boisa, O‘zbekistondan Yaponiyagatobora ko‘p paxta 

va  ipaktolasi,  tog‘-kon,  metallurgiya  sanoati  mahsulotlari,  turli  iste‘mol 

mahsulotlari eksport qilinmoqda. 

Xitoy  va  Yaponiya  o‘zaro  hisob-kitoblarda  AQSh  dollaridan  foydalanishni 

to‘xtatib,  uning  o‘rniga  iyena  va  yuandan  foydalanishga  kelishib  oldi.  Bu  haqda 

Pekinda  bo‘lib  o‘tgan  ikki  mamlakat  bosh  vazirlari  Ven  Szyabao  (Xitoy)  va 

Yosixiko Noda (Yaponiya) o‘rtasidagi muzokaralar yakunida xabar qilingan, deya 

yozadi ―Vedomosti‖ nashri.Shunday qilib AQSh dollaridan voz kechish natijasida 

ikki mamlakat kompaniyalari o‘zaro savdoda valyuta ayirboshlar xarajatlarini tejab 

qolishlari hamda ikki tomonlama savdoni rivojlantirishlari mumkin. 

Bundan tashqari, kelishuvga binoan, Yaponiyaning Xalqaro hamkorlik banki 

yuanda  baholangan  obligatsiyalar  ham  chiqaradigan  bo‘ldi.  Xitoy  Xalq 

---

16 

 

 

Respublikasi  ilk  marta  yaponlarga  bunday  imkoniyatni  yaratmoqda.  Yaponiya, 

shubilan  birga,  Xitoyning  hukumat  obligatsiyalarini  sotib  olish  huquqini  ham 

qo‘lga kiritdi.