Toshkent davlat sharqshunoslik instituti uzoq sharq va janubiy osiyo tillari fakulteti janubiy osiyo tillari kafedrasi

Frazeologik qo`shilma.Bu turdagi frazemalarning komponentlari orasidagi farq 

shuki, bu so`zlardan biri ko`chma ma`no hosil qilish uchun ikkinchisi esa shu 

so`zning real yuzaga chiqish uchun xizmat qiladi.Shunday bo’lishiga qaramay, 

                                                            

25

JamolxonovH. “ Hozirgi o`zbek adabiy tili” T.2005.219 

---

frazeologik birlikning hosil bo’lishi, asosan, ko’chma ma’noda qo’llaniluvchi 

komponentlarga bog’liqdir. 

 Komponentlaridan birining ko’chma ma’nosiga asoslanadigan va komponentlariga 

xos mustaqil ma’noni saqlab qoladigan frazemalar frazeologik qo’shilmalar deb 

ataladi. Bu iboralar tarkibida bir so`z tog`ri ma`noda, ikkinchisi esa ko`chma 

ma`noda bo`lib birikkan bo`ladi, masalan: 

idl ka saf hona

-

DIL KAA SAAF HONA 

– 

1.”

ko’nglida  kiri bo’lmaslik”,  

bu yerda ko`ngil  to`g`rima`noda, kiri bo’lmaslikko`chma ma`noda kelgan. 

idl dhl jana

–DIL DEHAL JAANAA-1. “

yuragi orqasiga tortib ketmoq”, 2. “qattiq 

qo’rqmoq”. 

frazemasi   tarkibidagi “

. 

yuragi” to`g`ri  ma`noda,“ orqasiga tortib ketmoq” 

ko`chmama`noda   ifodalangan. 

   Frazeologik  qo’shilmalarda  alohida  olingan bir so’zning ma’nosi haqida emas  

balki, birikish natijasida kelib chiqadigan ma’no to’g’risida so’z boradi. Bunday 

frazeologik birliklarda o’rganilayotgan ob’ekt so’z emas, balki so’zlar 

uyushmasidir.Shunday bo’lsa ham frazema tarkibidagi so’zlarning ma’nolari 

yaqqol ajralib, sezilib turadi. Bu ayniqsa,to’g’ri ma’noli komponentlarga xosdir.