Toshkent davlat sharqshunoslik instituti tarjimashunoslik


g’  a y r i l i s o n i y



Download 1,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet158/167
Sana11.01.2022
Hajmi1,56 Mb.
#341529
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   167
Bog'liq
tarjimashunoslik

g’ 

a y r i l i s o n i y 

(ekstralingivistik) – tildan tashqariomillari ham bor.Chunki “So’zlarning aniq mazmuni bilan estetik 

sifatlari  o’zaro  bir-birining  o’rnini  qoplay  olmaydi”.  Bu  hol  tarjimada  tildan  tashqari  omillarni  ham  hisobga  olib  ish 

tutishni taqozo qiladi. Ular – so’zlarning ma’no tovlanishlari, obrazli iboralar va idiomalar, matnning uslubiy bo’yog’i, 

asliyatmansub xalq xayoti, tarixi, madaniyati, urf-odatlari, diniy e’tiqodi va marosimlari, o’ziga xos xususiyatlari.  

Ma’lum bo’ladiki,  so’zning o’zini tarjima  qilish-  lisoniy, so’z  ortidagi  ma’noni  tarjima  qilish,  muallif ishora 

qilgan tag ma’no- kosa tagidagi nimkosani topish-g’ayrilisoniy muammolar sirasiga kiradi. 

Misol uchun, qavm-qardoshlik bilan bog’liq so’zlar. 

-

 

Папа, иди к столу! 



-

 

Атом (otam) va атом (qirg’in quroli)  



“перевести дух”-  “ruhiyatni tarjima qilmoq”. 

Y a q i n va u z o q tillardan tarjima. Tili, xayot tarzi, diniy e’tiqodi yaqin tillardan o’zaro tarjima qilish qator 

qulayliklarga ega bo’lib, turli til guruhlariga kiradigan mutlaqo begona, dini va urf-odatlari bir-biriga yot xalqlar tilidan 

tarjimaga nisbatan birmuncha o’ng’ay. Ayni paytda, yaqin tillardan tarjimaning ham tarjimonni aldab qo’yadigan o’ziga 

xos tafovutlari va nozik jihatlari bor. Chunonchi, Z.Isomiddinovning yozishicha,  j o’ r a so’zi o’zbeklarda erkaklarga 

nisbatan qo’llansa, turkmanchada u d u g o n a ma’nosida keladi.  Yoki o l c h o q so’zi bizda muttaham, pastkash, ablah 

kimsani  bildirsa,  turkmanchada  xushfe’l,  ko’ngli  ochiq  kishini  anglatadi.  Qirg’izchada  esa  qatiqni  ayron  deyishadi. 

Binobarin, bu so’zlarni o’xshashligiga ishonib, ularni shundoqqina qo’llab bo’lmaydi. 

 

Q  a  y  t  a  tarjima.  Asliyat  barchazamonlar  va  o’quvchilar  uchun  o’zgarmas  bo’lib  qolaveradi.  Lekin  har  bir 



davr, har bir avlod yangi, zamonaviy tarjima ehtiyoj sezadi. Aytaylik, Sa’diy  “Guliston”ining Sayfi Saroyi va Ogahiy 

tarjimalari  bugungi  o’quvchi  talabani  qondirolmaydilisoniy  jihatdan.  Shuning  uchun  XX  asrda  uning  yangi  tarjimasi 

paydo bo’ldi. Chunki bu tarjimalarning o’zi tarjimaga muhtoj. 

 

Umuman, qayta tarjimaga quyidagi omillar sabab bo’ladi: 



-

 

avvalgi tarjimaning til jihatidan eskirganligi; 



-

 

badiiy jihatdan bo’sh tarjima qilinganligi; 



-

 

vositachi til orqali o’girilganligi;  



-

 

ijodiy bellashuv istagi.                 



Masalan,  braziliya  adibi  Paulo  Koelening  “Alkimyogar”  asari  bir  vaqtning  o’zida  uch  tarjimon-  Ozod 

Sharafiddinov, Ahmad Otaboyev, Aziz Saidlar tarjima qilishdi. Bu, bir tomondan, johon adabiyoti voqea bo’lgan asarga 

davr talabi bo’lsa, ikkinchidan, mohir adib “panjasiga panja urish” , o’z iste’dod kuchini sinab ko’rish. 

Jamol  Kamol  ilgari  rus  tilidan  o’girilgan  Shekspir  fojealarini  bevosita  ingliz  tilidan  tarjima  qildi.  Yoki 

Bayronning “Don Juan”  asarini  Abdulla Sher ingliz, Sulaymon Rahmon rus tilidan tarjima  qildilar. Shavkat  Rahmon 

otashnafas  ispan  shoiri  Garsia  Lorka  she’rlarini  dastlab  rus  tilidan  tarjima  qilgan  edi.  Keyin  ispan  tilini  o’rganib, 

bevosita asl nusxadan o’zbekchalashtirgan. 

Oybek  tarjimasidagi  A.S.Pushkinning  “Yevgeniy  Onegin”  she’riy  romani  asliyatning  mazmunini  to’la-to’kis 

aks ettirgan bo’lsa-da, shaklan buyuk rus shoiri asariga qoyilmaqom emas, badiiy jihatdan ham uncha baland emas edi. 

Shuni hisobga olib, oradan yarim asr o’tib, Mirzo Kenjabek uni qayta tarjima qildi.  




Download 1,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   167




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish