Toshkent davlat sharqshunoslik instituti sharq filologiyasi fakulteti turkiy tillar kafedrasi

Gibi yordamchi so`zi tenglik darajasini xususiyat nuqtai nazaridan ifodalab keladi. Yuqoridagi misolda ham mevsim gibi (fasldek) birikmasi orqali yil fasllarining takrorlanish xususiyati insonga ko`chirilgan va “qayta-qayta keluvchi, muntazam yo`qlovchi” ma’nosi ifodalangan. Shuningdek, kam qo`llaniluvchi “misali” so`zi vositasida ham xususiyat nuqtai nazaridan olingan tenglik darajasini hosil qilish mumkin:
İnsan bu, su misali, kıvrım kıvrım akar ya;
Bir yanda akan benim, öbür yanda Sakarya.
(“Sakarya Türküsü”, Necip Fazıl Kısakürek)

Tenglik darajasini miqdor ma’nosida ifodalash uchun so`zlashuv va adabiyotda “kadar” yordamchi so`zidan keng qo`llaniladi:

Hayat o kadar uzun ki,
Öyle bitmez geliyor ki bir an..
Bir de bakıyorum, o kadar kısalıyor ki;
Ne çıkar, diyorum, bir hayattan
Saadet o kadar lâzım ki yaşayana;
Billâhi can verir uğrunda insan.
Hem o kadar boş ki mesud olmak,
Gün yüzü görmeden ölenlerin arkasından.
(“Sabaha kadar”, Ozdemir Asaf)
Bir qarashda kadar so`zi vositasida yasalgan tenglik ham xususiyat ma’nosiga o`xshab ketsa-da, aslida unda miqdor ma’nosi kuchliroq ifodalangan bo`ladi:

Yuqorida keltirilgan yordamchi so`zlar vositasida shaxs narsa-hodisalar orasidagi tenglik darajasi ifodalanadi. Bulardan tashqari, eski turkiy tilda tenglik darajasini hosil qilish uchun –teg, -tek, -dek kabi qo`shimchalardan ham foydalanilgan.