|
I BOB. Afg‘oniston ijtimoiy-siyosiy hayotida ayollarning o‘rni
1.1. Afg‘onistonmatbuotidaayollarfaoliyatiningyoritilishi
II BOB. Hozirgidariyzabonadabiyotidaayollarobrazi
2.1. Badiiy obraz yaratish san’ati
2.2. Akrom Usmon hikoyalarida ayol obrazi
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
3
KIRISH
O‘zbekiston Respublikasi hozirgi kunda mustaqil davlat sifatida jahon
iqtisodiy-madaniy hamjamiyatiga ildam qadamlar bilan kirib borayotir. Davlatimiz
rahbari I.A. Karimov ta‘kidlaganidek, “Bugungi kunda O‘zbekiston to‘la huquqli
asosda eng obro‘li va nufuzli xalqaro tashkilotlar tarkibiga kirgan bo‘lib, barcha
qit‘alardagi
o‘nlab
mamlakatlar
bilan
do‘stona
aloqalarni
rivojlantirib
bormoqda”
1
Ana shunday mas‘uliyatli bir sharoitda turli jabhalarda mamlakatlararo
munosabatlarning o‘rnatilishida xorijiy tillarni o‘rganish dolzarb masalaga aylandi.
Dunyoda tinchlikning hukmron bo‘lishi, mamlakatlarning ravnaq topishi
hamda insoniyatning er kurrasida hotirjam unib-o‘sishi, turli xalqlarning
mushtarak holda hayot kechirishi davlatlarning do‘stona hamkorlik qilishi asnosida
ta’minlanadi. “Biz tashqi aloqalarni xalqaro munosabatlarning turli yo‘nalishlari
bo‘yicha muvaffaqiyatli rivojlantirishni xavfsizlik va barqarorlikning kafolati deb
bilamiz”
2
, deya ta‘kidlaydi yurtboshimiz I.A. Karimov. Jumladan, mamlakatimiz-
da tinchlik-totuvlikni ta‘minlash hamda xavfsizlik va barqarorlikni kafolatlashda
Vatanimizning jahon hamjamiyatidagi faol ishtiroki va o‘rni hal qiluvchi
ahamiyatga ega. O‘zbek xalqi ana shu oddiy haqiqatni anglab etgani holda,
yurtimizning nafaqat mintaqa doirasidagi, balki jahonning boshqa ko‘plab etakchi
mamlakatlari bilan ikki tomonlama va ko‘p tomonlama manfaatli hamkorlik
qilishiga bor kuchi va imkoniyatlarini safarbar etgan holda harakat qilmoqda. SHu
o‘rinda, yurtimizni go‘zal kelajak va farovon hayotga tomon qadamma-qadam
eltayotgan
islohotlar
tashabbuskori
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
I.A.Karimovning quyidagi tabirini keltirib o‘tishni joiz bildik: “Biz butun
ma’rifatli dunyo, xalqaro hamjamiyat bilan tinch-totuv, erkin va farovon hayot
kechirish, o‘zaro manfaatli hamkorlik qilish tarafdorimiz”
3
. Mana shunday ezgu
maqsadlar yo‘lida chet ellik hamkorlarimiz bilan hamjihatlikda, hamkorlikda
o‘zining buyuk kelajagini bunyod etayotgan xalqimiz uchun xorijiy tillarni
1
Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт
кафолатлари. – T.: “Ўзбекистон”, 1997.– Б. 296.
2
O‘shajoyda. – B. 297.
3
Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. – T.: “Ma’naviyat”, 2008. – B. 115.
4
mukammal bilishning ahamiyatini yana bir bor eslatib o‘tishning hojati yo‘q deb
bilamiz.
Adabiyot beqiyos ma’naviy merosdir. Uni o‘rganish anglash, mag‘zini
chaqib, hayotiy xulosalar chiqarish, ayniqsa, yoshlar tarbiyasida katta ahamiyatga
ega bo‘lsa, uning tili, ijodkorning o‘z ona tilidan qay darajada foydalanish
mahoratini tahlil qilish ham ma’naviy yuksalish uchun muhim omil hisoblanadi.
Chunki asar tilini o‘rganish jarayonida bevosita til tarixiga murojaat qilinadi, so‘z
ma’nolari tahlil qilinadi, asar tiliga mansub bo‘lgan maqol va iboralar, hikmatli
so‘zlar bilan ham tanishib chiqiladi. Har bir asarning badiiy xususiyatlarini
o‘rganish, uning g‘oyaviy mazmunini yoritish bevosita asar tili bilan bog‘lanadi.
Zero,ustoz Ozod Sharafiddinov “Adabiyot tildan boshlanadi” deganlarida ming
bora haq edilar.
Hozirgi kunda har bir rivojlangan davlat o‘zining boshqa sohalari qatorida
adabiyotning rivojlanishiga, yangi-yangi asarlar bilan boyitishga katta ahamiyat
beradi.
Afg‘onistonda milliy mustaqillik tiklangandan so‘ng, badiiy adabiyotni
demokratlashtirish masalasi ko‘ndalang qo‘yildi. Mustaqillikning birinchi o‘n
yilida millatlararo aloqalarning mustahkamlanishi va boshqa adabiyotlarning ta’siri
vositasida milliy adabiyot rivojlanishi jarayoniga sezilarli turtki berildi. O‘zga
xalqlarning tarjima etilgan asarlari bilan tanishish afg‘on yozuvchilariga ijobiy
ta’sir ko‘rsatdi. “Afg‘onistonning zamonaviy dariy tili prozasi, asosan, 1919-yilda
mustaqillikka erishilgandan so‘ng rivoj topdi.XX asrga qadar adabiyotning keng
tarqalgan turi-she’riyat edi. Ma‘lumki, fors mumtoz adabiyotining eng yuksak
cho‘qqisi poeziyada bo‘lgan, afg‘on xalqlari ham, haqqoniy ravishda o‘zlarini unga
taalluqli merosxo‘r hisoblaydilar. Binobarin, fors mumtoz she‘riyatidagi
traditsiyalar ularda hozirga qadar sezilib keladi”
4
.
“Afg‘oniston jamiyati ma’naviyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatgan sotsial-iqtisodiy
va madaniy o‘zgarishlar hamda mustaqil rivojlanishning yangi bosqichlariga
4
Асоев Х. Развитие жанров в прозе на дари. Душанбе - 1987. стр.3
5
o‘tish, voqelikni tasvirlovchi yangi badiiy shakllar paydo bo‘lishiga olib keldi.
Afg‘on yozuvchilarining milliy munosabatlarni badiiy tasvirlash yo‘lidagi
izlanishlari, ularni prozaga yetakladi. Mustaqillikning yigirmanchi yillariga kelib,
dariyzabon adabiyotida yangi xildagi asarlar paydo bo‘ldi. Said Muhammad
Ibrohim Olamshoxiyning “Qorong‘u tun, yorug‘ kun”(1938), Jaloliddin
Hushnavoning “Xanjar” (1938), Miraminiddin Ansoriyning “Kimyo izlash” (1939)
asarlari shular jumlasidandir”
5
.
“Afg‘on adabiyotining birinchi tadqiqotchisi deb 1958-yilda “Zamonaviy
Afg‘oniston adabiyotiga bir nigoh” kitobi muallifi Muhammad Haydar Jobalni
aytish mumkin. M.H.Jobal dariyzabon adabiyotning tiklanish va rivojlanish
yo‘llarini aniqlashga urinib ko‘rgan. Qandaydir bir ma‘noda, muallif nasriy
turlarning (qisqa hikoyalar, badialar va maqolalar) rivojlanish masalalariga qo‘l
urgan.Uning fikricha, “Eng keng tarqalgan nasriy tur, bu Mahmud Tarziy asos
solgan maqola hisoblanadi...”
6
.
Shuningdek, nasriy turning xalq orasida keng yoyilishiga, Mahmud Tarziy
tomonidan tashkil qilingan “Siroj-ul axbor” gazetasining roli ham katta bo‘lgan.
Dariyzabon adabiyotida asosan, dostonlar, ertaklar, rivoyatlar, qissalar, hikoyalar,
latifalar, qo‘shiqlar kabi nasriy turlari mavjud.
Afg‘onistonning dariyzabon adabiyoti o‘zining tiklanishi va rivojlanishi
yo‘lida e‘tiborini ma‘rifiy muammolarni hal etishga ham ko‘p e‘tibor qaratgan. Biz
bir narsani bilishimiz kerakki, Fatxiy, Ansoriy va Muso Himmatlarning ijodidagi
ma’rifiy
oqim,
XX
asrning
birinchi
o‘n yilliklarida asarlar bitgan
ma’rifatparvarlardan sezilarli farq qiladi, chunki ular traditsion mavzulardan chetga
chiqishga harakat qilganlar, o‘z g‘oyalarini yangi nasriy turlarda: hikoya, qissa,
romanlarda ifodalaganlar.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
