Toshkent davlat sharqshunoslik instituti qosimjon sodiqov turkiy til tarixi

TOVUSH O‘ZGARISHLARI 
 
So‘z  ichida  unlilarning  tushishi.  So‘zning  qo‘shimcha 
olishi  natijasida  oradagi  unli  tushirilishi  mumkin:  oğlan  – 
o‘g‘illar  tegra, atrof < tegir – o‘girmoq; ilt~elt – olib bor- So‘zning boshida: 
b//m,  b>m  hodisasi.  Hozirgi  o‘zbek  tilida  [m]  bilan 
keladigan  so‘zlar  urxun  bitiglarida  [b]  bilan  kelgan:  ben,  biŋ, 
buŋ. Qadimgi turkiy tilda [b] lashish ustun edi, deb sanamaslik 
kerak.  Uning  bilan  barobar,  boshqa  bir  shevalarda  [m]  lashish 

---

 
126
ham  amal  qilgan.  Ko‘k  turk  bitiglaridagi  [b]  uyg‘ur  yozuvli 
budda, moniy yodgorliklarida [m] ga o‘zgaradi.  
Misollar keltiramiz:  
Ton.10  da:  ben,  E.28.7  da:  men.  Hozirgi  turk.:  ben,  o‘zb.: 
men. 
E.48.6 da: bäŋkü – yodgorlik, mangutosh. Lekin E.39.5 da: 
mäŋkü  qaya  –  yodgorlik,  mangu  qoya.  QB.109 da:  mäŋü. 
Hozirgi o‘zb.: mäŋü. 
E.46.4 da: buŋ. Hozirgi o‘zb.: muŋ. 
So‘z ichida: