Toshkent davlat sharqshunoslik instituti iqtisodiyot nazariyasi

Transaktsion harajatlar – bozorda tovarlarni sotishda egalik huquqini aniqlash va uni 
berish bilan bog‗liq harajatlar. 
Taklif  funksiyasi  –  taklifga  ta‘sir  qiluvchi  omillar  miqdori  bilan  taklif  miqdori 
o‗rtasidagi bog‗liqlikni ifodalaydi. Talab funksiyasi – talabga ta‘sir qiluvchi omillar miqdori 
bilan talab miqdori o‗rtasidagi bog‗liqlikni ifodalaydi. 
Bozor muvozanati – bozorda taklif miqdori bilan talab miqdori teng bo‗lgan hol; taklif 
chizig‗i  bilan  talab  chizig‗i  kesishgan  nuqtaga  muvozanat  nuqta  deyiladi.  Talab  va  taklif 
orqali  bozor  mexanizmini  o‗rganish,  ularning  grafiklarini  tahlil  qilishdan  boshlandi. 
Ma‘lumki, davlatning aralashuvisiz, talab va taklif muvozanat holatga keladi va unga asosan 
tovarning  bozor  narxi  o‗rnatiladi  hamda  muvozanatni  ta‘minlaydigan  mahsulotning  umumiy 
hajmi o‗rnatiladi. 
Quyidagi  grafikda  ordinata  o‗qi  bo‗yicha  bir  birlik  mahsulotning  narxi 
P  ko‗rsatilgan 
(so‗mda).  Absissa  o‗qi  bo‗yicha  berilgan  vaqt  oralig‗ida  talab  qilingan  va  taklif  qilingan 
mahsulot hajmi 
Q
 ko‗rsatilgan.