Toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Используемая литература: 
1 Каримов И.А. Высокая духовность-непобедимая сила. – 
Ташкент: Маънавият, 2008. 
2 Национальная программа Республики Узбекистан по подготовке 
кадров. –Ташкент: Шарк, 1997. 
3 Ярыгина В.Н., Васильева И.Н., Волков И.Н., Синельникова В.В. 
Биология: в 2т. –М.: Высшая школа, 2000. 
АЗОТ ГУРУҲЧАСИ МАВЗУСИНИ ЧУҚУРЛАШТИРИБ ЎҚИТИШ 
МЕТОДИКАСИ
Ражабов Х.М., Рахимов Ж.М. (УрДУ) 
Ҳозирги кунда Ўзбекистонда баркамол, ҳар томонлама ривожланган 
мутахассисларни тайёрлаш ва уларга таълим-тарбия бериш жараёнида 
ўқитишнинг янги, энг замонавий усул ва воситаларидан самарали 
фойдаланилмоқда. Бунда ўқитувчи билим олишнинг ягона манбаи 
ҳисобланган анъанавий усуллардан фарқли равишда замонавий ўқитувчини 
ўқувчиларнинг мустақил ишлаш жараёнининг ташкилотчиси, уларнинг 
маслаҳатчиси, ўқув жараёнининг бошқарувчиси бўлишига катта эътибор 
қаратилмоқда.
Бироқ ҳозирги кунда кимё фанини ўқитишдаги инновациялар, ўқув 
методик комплексида ўз аксини топган чуқурлаштирилган тарздаги маъруза 
матнлари, ўқувчилар учун кимё фанидан тайёрланадиган кейслар, амалий 
мустақил иш топшириқларини ишлаб чиқиш билан боғлиқ ишлар етарли 
даражада ўрганилмаган. Бу холатлар айниқса умумий ўрта таълим ва ўрта 
махсус таълим муасасаларида қўлланиладиган таълим ва тарбия 
жараёнларининг ташкилий хужжатларини ва улар асосида ишлаб чиқиладиган 
локал хужжатларни хар томонлама назарий ва амалий жиҳатдан ўрганиш ва 
таҳлил қилишнинг долзарблигидан далолат беради. 
Мамлакатимизда табиий фанларни шу жумладан кимёни ўқитиш 
борасида миллий ва хорижий тажрибаларни ўрганиш ва қиёсий таҳлил қилиш, 
фанларнинг намунавий ўқув дастурларини такомиллаштириш ва улар асосида 
чуқурлаштирилган маъруза матнлари, янги авлод ўқув адабиётлари, электрон 
адабиётларни яратиш ва уларни таълим жараёнига босқичма-босқич жорий 
этиш борасида кам сонда бўлса ҳам илмий тадқиқот ишлари амалга 
оширилмоқда. 
Узлуксиз таълимда кимё фани фундаментал фанлардан бири 
ҳисобланади. Чунки у бошқа табиий фанларни – биология ва физика 
фанларини ҳам ўзлаштиришда асос бўла олади. Келажакда ўқувчиларнинг 
биолог, физик, фармацевт, технолог, врач ва бошқа шу каби касблар эгаси, 
рақобатбардош кадрлар бўла бўлиб етишишида кимёнинг аҳамияти жуда 
катта. 

---

74 
Ўқув жараёнида ўқувчиларга кимёга оид мавзулар бўйича барча 
маълумот ва материалларни тушунарли ҳамда кўргазмали тарзда етказиб 
бериш жуда муҳим ҳисобланади. Ҳозирги кунда мавзуга оид бўлган маълумот 
ва материалларни мобил телефонлар орқали ёки Интернетда ўқувчиларга 
етказиш имконияти мавжуд. Масалан, азот гуруҳчаси элементларининг оддий 
модда ҳолда олиниши ва хоссалари, бирикмаларининг олиниши ва 
хоссаларига доир лаборатория тажрибалари анимaцияларининг намойиш эти-
лиши ўқувчиларда замонавий ахборот технологиялари орқали билим олишга 
бўлган мотивaцияни кучайтиради, улар томонидан табиатда ва техникада 
содир бўлаётган ёки уй шароитида ҳар ким ўзи амалга ошираётган турли 
жараёнларнинг туб моҳияти ва аҳамиятини тез ҳамда осон тушуниб 
олишларига имкон беради.
Кимё бўйича машғулотларни ташкил этишга ҳар бир ўқитувчи ўз 
имкониятлари ва таълим муассасасида яратилган шароитлардан келиб чиқиб 
турлича ёндашади. Кимё таълимида ўрганиладиган мавзу мазмуни, синф ва 
ўқувчиларнинг имкониятлари, уларнинг индивидуал хусусиятларини ҳисобга 
олган ҳолда дарсларда “Кейс”, “Кластер”, “Балиқ скелети”, “Венн 
диаграммаси” каби усуллардан кенг фойдаланиш мақсадга мувофиқ.
Қуйида “Азот гуруҳчаси” мавзусини чуқурлаштириб ўқитишда 
фойдаланиш учун мўлжалланган азот гуруҳчаси элементлари ва уларнинг 
бирикмаларининг турмуш ва техникада қўлланилишига тегишли материаллар 
келтирилган. 
1) Кумуш нитрат(ляпис)дан амалда фойдаланишни алкимёгар-врачлар 
голландиялик Ян-Баптист ван Гельмонт(1579-1644 йй) ва немис Франциск де 
ла Бое Сильвий(1614-1672йй)лар бошлаб беришган. 
2)