Toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti

 
2-masala. 
Azimjon bir sutka davomida qabul qilgan ovqati ratsionida yog’ va 
oqsilning miqdori teng, uglevod miqdori oqsil miqdoridan 4,5 marta ko’p. To’qima va 
organlar hayotiy jarayonlarining normal o’tishi va ish bajarishi uchun 2548 kkalni tashkil 
etgan bo’lsa, uning ovqat ratsionidagi yog’ning (a) miqdori (gramm) va uglevodning 
parchalanishidan hosil bo’ladigan energiya (b) miqdorini (kkal) aniqlang? 
Yechilishi: 
Mazkur masalani yechishda o’qituvchi yoki o’quvchi matematika fani 
bilan bog’liq bilimlariga tayangan holda to’g’ri javobni topishi mumkin. 
Izoh:
oziq 
moddalar parchalanishidan hosil bo'ladigan energiyani uchdan ikki qismi to'qima va 
organlar hayotiy jarayonlarining normal o'tishi va ish bajarishi uchun, uchdan bir qismi 
esa tana haroratining doimiyligini ta‘minlash uchun sarflanadi, shunga va 1gr oqsil va 
uglevod kislorod ta’sirida parchalanganda 4.1 kk, 1 gr yog’ esa 9.3 kk energiya hosil 
qiladi yuqoridagilarga asoslanib, quyidagi amallar bajariladi:
1)2548 kk 2 qismi tashkil etsa, 
3822 kk
= x 3 qismi esa 
2)Berilgan moddalardan hosil bo’ladigan energiya miqdorini topish uchun 
sistemaga solinadi:
4.1 kk oqsil x + 9.3 kk yog’ x + 4.1 kk uglevod × 4.5 =3822 kk
(4.1 kk × 4.5 kk = 18.45 kk uglevod.) 
3)4.1 x +9.3 x + 18.45 x =3822 kk
4) 31.85 x=3822 kk

---

81 
5)x=120 gr yog’
6)Uglevod miqdori oqsil miqdoridan 4,5 marta ko’pligini e’tiborga olib dastlab 
uning massasi so’ng esa parchalanishidan hosil bo’lgan energiya miqdorini kk da topiladi: 
a)120×4.5 = 540 gr uglevd; 
b)540 × 4.1 = 2214 kk hosil qiladi. 
Javob: 
a) 120 gr yog’ning massasi; b) uglevod 2214 kk energiya hosil qiladi. 
Ushbu bajarilgan amallardan ko’rinib turibdiki, o’qituvchi yoki o’quvchida birinchi 
navbatda matematik kompetentlikni rivojlantirishga, biologik qonuniyatlarning o’ziga 
xos jihatlarining shakllanishiga, inson organizimining bir sutkadagi energiya sarfi, 
organik moddalar kislorod ta’sirida parchalanganida qancha energiya hosil qilishi, 
o’zining oziq ratsiyoniga sarflanadigan moddalarning miqdori haqidagi ilmiy bilimlarni
takomillashtirishiga xizmat qiladi. 
1.Biologik mashqni bajaring? Maskur mashqni bajarishda o’qituvchi yoki o’quvchi darsik-
dan avval olingan bilimlaridan yangi vaziyatlarda foydalanish kompetentliligini o’zida 
shakllantiradi. 
№ 
suyaklar 
№ 
joylashuvi 
№ 
soni 
to‘g‘ri javob 
1 
Chakka 
1 
Yelka kamari 
1 
4 
2 
Kurak 
2 
Chanoq 
2 
2 
3 
Bilakuzuk 
3 
Ko‘krak qafasi 
3 
8 
4 
Boldir 
4 
Erkin qo‘l 
4 
1 
5 
Bilak 
5 
Erkin oyoq 
5 
24 
6 
Qovurg‘a 
6 
Kaft usti 
6 
3 
Xulosa qilib aytganda, dars jarayonida o’qituvchi yoki o’quvchi biologik masala va 
mashqlar hamda turli topshiriqlardan foydalanish natijasida:

o’quvchilarning bilish faoliyati faollashadi; 

fan asoslarini o’rganishga bo’lgan qiziqishlari ortadi; 

o‘quvchilarning ilmiy dunyoqarashini shakllantiradi;

mantiqiy va kreativ fikrlashlarini rivojlantiradi; 

o’quv kursidan olgan bilimlari mustahkamlanadi; 

biologik jarayonlar va hodisalarning mazmun mohiyati ochib beriladi; 

avval o’zlashtirgan bilimlarini yangi vaziyatlarda qo’llash; 

fanlararo bog’lanishlarni amalga oshirish; 

nazariya va amaliyot uyg’unligini ta’minlash imkoniyati yaratiladi.