Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali


TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI



Download 3,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet111/269
Sana14.07.2022
Hajmi3,45 Mb.
#793604
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   269
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2(23
)
 
Abberton, Strong, Levitt, Picket&Houde, Lippman, McGarr, Head, Friedman, Behrman&Youdelman, 
Stevens, Kalikow&Willemain, Povel&Wansink va b.). 
90-yillarning boshlarida о‘tkazilgan eksperimental tadqiqotlarning natijalari akustik nutq 
komponentlarini vizuallashtirish prinsipiga asoslangan yangi avlod vositalarining samaradorligi ancha 
yuqori ekanligini kо‘rsatdi va bu G‘arbiy Yevropa va Amerika mutaxassislarining о‘tmish avlodlar 
priborlari va qurilmalaridan voz kechishiga sabab bо‘ldi (N.Levit, A.Foursin, Y.Abberton, V.Ball, 
M.Mallet, V.Elsendoom, F.Coninx, P.Nolte, R.Prinzen, G.Esser, F.Destombes, V.Allen). 
Rossiyada esa 70-90-yillar davomida elektron-nurlanishli trubkalardan foydalanishga asoslangan 
hamda nutqning akustik komponentlarini vizuallashtirishda mikroprotsessorlar va axborot 
texnologiyalaridan foydalanishga asoslangan yangi avlod ta’lim vositalaridan ancha orqada qolgan 
о‘tmish avlod vositalari qо‘llab kelindi. Sobiq Ittifoq mutaxassislari obyektiv sabablarga kо‘ra bu yillarda 
nutqning talaffuz jihatini shakllantirish va korreksiyalash vositalarining yangi avlodiga xuddi xorijdagi 
kabi о‘tishni hamda talaffuzdagi kamchilikning genezisi va ifodalanganlik darajasi turlicha bо‘lgan 
bolalar ta’limi amaliyotida axborot texnologiyalaridan foydalanishni amalga oshirish imkoniyatiga ega 
emas edilar. Bunday holat ilgarilab ketgan g‘arb tajribasini chuqur tahlil qilish vazifasini kun tartibiga 
qо‘ydi. 
Ovozli nutqni vizuallashtirish vositalarining yangi avlodini pedagogik jihatdan tо‘g‘ri baholash 
uchun ularning rivojlanish tarixini tizimli tahlil qilish zarur. Nutqning talaffuz jihatini shakllantirish va 
korreksiyalashda qо‘llanadigan yordamchi vositalarning tadrijiy rivojlanishi korreksion (maxsus) 
pedagogika uchun bolada nutqning talaffuz jihatini normada shakllanish mexanizmlari, nutqning 
talaffuz jihatlarida har xil buzilishlar bо‘lgan bolalarning xarakteriga kо‘ra о‘ziga xos yordamchi ta’lim 
vositalariga bо‘lgan alohida ehtiyojlari, nutqning akustik komponentlarini vizuallashtirish vositalariga 
surdopedagoglar tomonidan qо‘yiladigan talablar hamda ushbu talablarning tо‘liq qondirilishini 
ta’minlaydigan texnika rivoji darajasi, ovozli nutqni vizuallashtirishning yangi avlod vositalari yordamida 
erishish mumkin bо‘lgan ta’lim natijalari tо‘g‘risidagi tasavvurlarning rivojlanish tarixi sifatida ham 
muhim ahamiyatga ega. 
Ma’lumki, nutqning talaffuz jihatini о‘zlashtirish zaminida atrofdagilarning eshitib idrok 
etiladigan nutqiga taqlid mexanizmi yotadi.
Atrofdagilarning og‘zaki nutqini idrok etish uchun zarur bо‘lgan sensor kanallarning saqlanganligi 
bolada nutqning talaffuz jihatini shakllantirish sharti hisoblanadi. Bu shart buzilgan holda esa nutqning 
fonetik elementlari tо‘g‘risidagi axborotning yetishmasligi yuzaga keladiki, buning о‘rnini bolada 
talaffuz tо‘g‘risidagi tasavvurlarni shakllantirish, ta’limda “aylanib о‘tadigan” yо‘llar va о‘ziga xos 
vositalardan foydalanish orqali tо‘ldirish mumkin bо‘ladi. Shunday qilib, eshitishida nuqsoni bо‘lgan 
bolalarning ta’lim sohasidagi alohida ehtiyoji yordamchi va о‘z xarakteriga kо‘ra о‘ziga xos ta’lim 
vositalari yordamida qondirilishi mumkin, zero ular nutqni eshitib idrok etishdagi yetishmovchilikni 
boshqa – kо‘proq saqlanib qolgan idrok etish turlari hisobiga tо‘ldirish imkoniyatiga ega. 
Bolalar talaffuzidagi har xil buzilishlarni korreksiyalashda zarur bо‘lgan akustik nutq 
komponentlarini vizuallashtirish vositalariga qо‘yiladigan pedagogik talablar tizimi maxsus tashkil 
qilingan tadqiqotlar jarayonida asoslab berildi va tavsiflandi (Y.B.Zelenskaya). 
Talablar tizimiga quyidagilar kiradi: 
- nutqning asosiy akustik komponentlarini vizuallashtirish; 
- nutqning akustik tuzilishidagi asosiy komponentlarning pribor ekranida bola uchun axborot 
obrazlari kо‘rinishida aniq aks etishi; 
- vizual tasvirning tovush sadosi tugaganidan keyin ham pedagog uchun qulay bо‘lgan har qanday 
vaqt davomida ekranda saqlanishi; 
- ishonchli teskari aloqa (real vaqt rejimida interfaol о‘zaro aloqa); 


99 

Download 3,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   269




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish