|
социометрик сўровдир. “Социометрия” атамасининг луғавий маъноси дўстона муносабатлар даражасини аниқлашдир. Социометрик сўров ижтимоий-психологик усулларга киради. У бригадаларни ишлаши ва бирламчи меҳнат жамоаларидаги меҳнат муносабатларининг хусусиятларини ўрганиш учун кенг қўлланилади. Шу боис уни ижтимоий тадқиқот усулларидан бири деб қараш мумкин. Бу усулдан турли шахслараро муносабатларни тадқиқ этишда фойдаланилади. Социометрик сўров ўтказишнинг асосий восита бирламчи жамоанинг хар бир аъзоси томонидан тўлдириладиган социометрик варақадир. Социометрик варақаларни таҳлил этиш орқали қуйидаги шахслараро муносабатларни аникдаш мумкин: мойиллик, афзал кўриш (яъни, ижтимоий танлов) ва юз ўгириш, оғиш, яъни салбий танлов, шунингдеқ рад этиш ва бефарклик.
Социометрик варақа саволи социометрик мезон дейилади. Ҳар бир мезон бўйича социохариталарни тўлдириш асосида социометрик матрица тузилади. У “шахмат” жадвали шаклида бўлиб, қаторларида “ким танлаши”, устунларида эса “кимни танлаши” курсатилади. Бунда социоматрица қаторлари ва устунлари сони меҳнат жамоаси аъзолари сонига тенг, уларнинг фамилияси горизонтал ва вертикал бўйича туташади.
Маълумот тўплаш усулларидан яна бири тест ўтқазишдир. Тест — бу, кисқа стандартлаштирилган синов бўлиб, инсонда шахсий жихатлар, қобилят ва лаёқат, мотивлар ва рухий холатнинг мавжудлиги ва намоён бўлиш даражасини аниқлашга қаратилади. Ёшларнинг касб ориентациялари, шахснинг турли фаолият жабхаларидаги кобилятлари ва етакчилиқ ижтимоий максадлари, қизикишлари, эхтиёжлари, типологиясини аникдашда тестдан кенг фойдаланилади.
ХУЛОСА
Меҳнатга нисбатан қарашлар ва унинг мазмунининг талқини ҳам,
меҳнатнинг инсонлар ҳаётидаги роли ҳам жиддий равишда ўзгарди. Узоқ вақт мобайнида меҳнатнинг у ёки бу турига нисбатан ғоят табақаланган ёндашув устунлик қилди.
Реал тарихий амалиётда меҳнат доимий ўзгаришларга дучор бўлди, бунинг натижасида инсоннинг ўзи, унинг билимлари, малакаси ва кўникмаларининг ҳам, меҳнат воситалари ва буюмларининг шакли ўзгарди. Меҳнатни баҳолаш, унга нисбатан муносабат, меҳнат иштирокчилари ўртасидаги ўзаро ҳамкорлик алоқидаг аҳамият касб етди.
Меҳнат социологиясининг замонавий назарияси еса Р.Дарендорф,
Е.Гидденс, A.Турен, В.Зиберт, Л.Ланг кабиларнинг номлари билан боғлиқ. Уларнинг ёндашувларидаги фарқларга қарамасдан, мазкур олимлар социологларнинг бундан аввалги авлодлари еришган ютуқларни тизимли тарзда, ҳар томонлама ҳисобга олишга уриниб кўришди ва меҳнат социологиясининг янги муаммоларини илгари суришди. Улар жумласига меҳнатни индивидуаллаштириш, ташкилий ва корпоратив маданият, юксак технологиялар шароитидаги меҳнат фаолияти ва бошқа муаммоларни киритиш мумкин.
«Меҳнат иктисодиёти ва социологияси», бир томондан, реал мавжуд бўлган воқелик хақидаги билимларни кенгайтиришга, иккинчи томондан, меҳнат сохасида кечадиган янги алокалар ва жараёнларни қарор топтиришга кўмаклашади.
Меҳнат —инсоннинг бирон бир максадга мувофик ижтимоий фойдали фаолиятдир.
Меҳнат жараёни қуйидаги таркибий кисмлардан иборат; меҳнат предметлари; меҳнат воситалари; жонли меҳнат сарфлари.
Меҳнат мазмуни - ходимнинг меҳнат предметлари ва воситалари билан ўзаро муносабатга киришувидир. Меҳнат мазмуни қуйидаги функцияларни бажаради; мантиқий, ижро этувчилик, қайд этиш ва назорат қилиш, тартибга солиш.
Социологик тадқиқотлар «Социология»нинг энг муҳим йўналишларидан биридир. «Меҳнат социологияси» меҳнат сохасидаги социологик тадқоқотларни ташкил этиш, ўтказиш усулларини ўрганиш ва амалиётга татбик, этишни ўргатади. Мазкур тадқоқотларни тўғри амалга ошириш орқали меҳнат сохасидаги ижтимоий-меҳнат жараёнларини ва муаммоларни ўрганиш ва таҳлил этиш, олинган маълумотлар асосида хулосалар ва тавсиялар ишлаб чиқиш мумкин. Бу амалий жихатдан жуда мухим. Шу боис социологик тадқиқотлар услубиёти ва усулларини тўла узлаштириш мақсадга мувофикдир. Социологик тадқиқот усулларини самарали кўллаш ишончли ахборотлар тўплаш имконини беради.
Фойдаланилган адабиётлар;
ХОЛМУРОТОВ С.Е., ШОЮСУПОВA Н.Т. МЕҲНAТ СОЦИОЛОГИЙAСИ
АБДУРАХМОНОВ К Х-, ХОЛМУМИНОВ Ш.Р. МЕХНАТ ИКТИСОДИЁТИ ВА СОЦИОЛОГИЯСИ
Do'stlaringiz bilan baham: |
