Тошкент давлат иқтисодиёт университети т. М. Зияев, Ш. Т. Исроилова, Д. Т.ЁҚУб олий таълимнинг

2010
йилда 2005
йилга нисбата
н %

Доимий аҳолининг ўртача йиллик сони (минг киши)	2120 7,0	2297 7,7	2465 7,5	2616 7,4	2846 6,4	113,4	108,7
Меҳнат ресурсларининг сони (минг киши)	1021 3,2	1106 6,2	1259 4,0	1443 4,4	1650 4,2	130,4	114,2
Аҳолининг умумий сони-даги улуши, %	49,3	48,2	51,1	55,2	58,0	-	-
Меҳнатга лаёқатли аҳоли сони (минг киши)	1001 9,9	1082 0,3	1245 0,5	1417 2,4	1625 0,5	133,4	114,6
Аҳолининг умумий сони-даги улуши, %	47,4	47,1	50,5	54,0	57,8	-	-
Меҳнат ресурсларидаги улуши, %	98,3	98,3	98,8	98,0	98,4	-	-
Иш билан расмий банд бўлган аҳоли (минг киши)	8254, 6	8449 ,2	9018 ,4	1019 6,3	1228 6,6	113,6	120,1
Аҳолининг умумий сонидаги улуши %	38,9	36,8	36,6	37,5	43,2	-	-
Меҳнат ресурсларининг	80,8	76,3	71,6	70,5	74,1	-	-

Ўзбекистон Республикасининг 2000 йилда ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг асосий кўрсаткичлари. Қисқача стат. Тўалам. Т., 2001, 59-бет; Стат. ежегодник регионов Узбекистана, 2002. Стат. сборник. Т., 2003. С. 10, 12 , 16; Ўзбекистон Республикасининг 2005 йил статистика ахборотномаси. - Т., 2006. 97-бет; Ўзбекистон Республикаси Давлат стстистика қўмитаси маълумотлари асосида муаллиф томонидан ҳисобланган.

иш билан бандлик дара-жаси, %
Иш билан банд бўлган меҳнатга лаёқатли аҳоли сони (минг киши)	8095, 8	8203 ,3	8874 ,9	1001 1,6	1162 8,4	111,4	114
Меҳнатга лаёқатли аҳо- лининг иш билан бандлик даржаси, %.	80,7	75,8	71,3	70,8	75,6	-	-

Ушбу жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, 1991-1995- йилларда меҳнат ресурслари ва меҳнатга лаёқатли аҳоли сони мос равишда 108,3 ва 107,9%га ўсган. Аммо 1996 йилдан бошлаб аҳолининг ўсиш суръатлари анча пасайганлиги туфайли илгари туғилган кўплаб ёшлар меҳнатга лаёқатли аҳоли ва меҳнат ресурслари сафини тўлдира бошладилар.
Шу боисдан 1996-2005 йилларда уларнинг сони мос равишда 130,4% ва 133,4%га ўсди. Натижада ислоҳотларнинг дастлабки босқичларида меҳнат ресурслари ва меҳнатга лаёқатли кишиларнинг аҳоли умумий сонидаги улушлари камайиб борган бўлса, 1996 йилдан бошлаб ўсиб борди.
Шуни таъкидлаш жоизки, тадқиқ этилаётган даврда иш билан банд аҳоли сони ҳам ўсиб борди. Аммо 1991-1995 йилларда уларнинг сони бор-йўғи 2,3%га ўсгани ҳолда, 1996 йилдан то 2005 йилгача бўлган даврда 13,5%га кўпайди. Шунингдек, иш билан банд бўлган меҳнатга лаёқатли аҳоли сони мос равишда 1,3% ва 15,5%га ўсди. Шунга ўхшаш холатларни 2006-2010 йилларда ҳам кузатиш мумкин. Бунга иқтисодий ислоҳотларнинг босқичма-босқич амалга

оширилиши, ҳамда ҳар бир босқичда макроиқтисодий барқарорлаштириш сиёсатини юритишнинг ўзига хос хусусиятлари сабаб бўлди.

Ўзбекистонда макроиқтисодий барқарорлик ва иқтисодий ўсишга эришилганлик оқибатида 1996-2005 йилларда 2 млн.дан ортиқ янги иш жойлари яратилди. 2001-2005 йилларда эса 1,3 миллионта, шу жумладан кичик ва хусусий бизнес, тадбиркорлик субъектларида 1 миллионга яқин янги иш жойлари яратилди¹. Бунинг оқибатида иш билан банд аҳоли сони 1,2 млн.дан ортиққа кўпайди. 2006-2010 йиллар давомида жами 3200 дан ортиқ янги иш ўринлари ташкил этилди, шундан 1920 таси кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик хиссасига тўғри келади. Шу давр мобайнида иш билан бандлик 1,7 млн.дан ортиққа кўпайди. Аммо демографик ўзгаришлар таъсирида икки хил вазият вужудга келди. Биринчидан, меҳнатга лаёқатли аҳолига демографик юклама, яъни ҳар 1000 меҳнатга лаёқатли кишига тўғри келадиган белгиланган лаёқатлилар ёшидан кичик ва катта ёшдагилар сони бизнинг ҳисобларимизга кўра 1991 йилдаги 1184 кишидан 2005 йилда 912 кишига тушди. Иш билан банд бўлган ҳар 1000 кишига эса 1991 йилда 1355, 1995 йилда 1439, 2005 йилда эса 1272 та меҳнатга лаёқатли ёшдан кичик ва катта ёшдаги кишилар тўғри келган.
Ушбу маълумотлардан кўриниб турибдики, меҳнатга лаёқатли ва иш билан банд аҳолига демографик юклама йилдан йилга камайиб бормоқда. Иккинчидан, таҳлилларимиз меҳнат ресурслари ва меҳнатга лаёқатли аҳолининг иш билан бандлик даражалари



¹ Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги ва Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида ҳисобланган.
аҳолининг йиллик ўсиш суръатларининг пасайиб, унинг умумий сонида уларнинг салмоғининг ўсиб бориши оқибатида 1991-2005 йилларда шунга мос равишда 80,8%дан 70,5%гача, 2006-2010 йилларда эса 75,6%гача пасайиб кетди.
Бу кўрсаткич ЮНИСЕФ маълумотларига кўра Марказий ва Шарқий Европа ҳамда МДҲ мамлакатлари бўйича юқори даражалардан бири ҳисобланади (қаранг: 5-жадвал).

3.