Тошкент давлат иқтисодиёт университети “Менежмент ва Маркетинг” кафедраси мавзу: статистика фанига кириш

Семёнов Тянь-Шанский (1827-1914) – маълум даражада рус давлати статистикасининг отаси. У 1864 йилда марказий статистика қўмитасининг бошлиғи этиб тайинланган. Унинг раҳбарлиги остида 1897 йилда бутун Россия аҳолисининг рўйхати ўтказилган.

Э.Янсон (1835-1893) – биринчи маротаба Россияда назарий статистика бўйича дарслик ёзган.

В.С.Немчинов (1894-1964) – қишлоқ хўжалиги статистикасига асос солган биринчи олим

Маҳаллий олимлар:

Э.Акрамов ва Н.Соатов - Республикамизда биринчилар қаторида докторлик диссертациясини ёқлаган, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган фан арбоби унвонига сазовор бўлган. Улар томонидан 1979 йилда биринчи марта ўзбек тилида “Статистика асослари” номли ўқув қўлланма чоп этилди.

Сўнги йилларда статистика фанини ривожлантиришда Ё.Абдуллаев, И.Эрматов, Х.Набиев, С.Сирожиддинов, Р.Алимов, З.Акбарова, А.Набихўжаев, Б.Ғойибназаров каби ўзбек олимларининг хизматлари катта бўлди.

Статистиканинг бош мақсади, яъни предмети – жамиятдаги содир бўлган барча ҳодиса, воқеа ҳамда жараёнларни маълум аниқ муддатларга оид бўлган миқдорий томонларини уларнинг сифат хусусиятларига боғланган ҳолда ўрганишдир.

Статистик тўплам – бу маълум боғланишда бир хил сифатга эга бўлган ҳодисалар, элементлар, бирликлар ҳамда далиллар тўплами тушунилади. Масалан, корхоналар сони, акциядорлик жамиятлари сони, оилалар сони ва б. Тўпламлар бир жинсли ва турли жинсли бўлиши мумкин

Статистик тўпламнинг муҳим белгиси – унда ички ўзгарувчанликнинг, яъни вариациянинг мавжудлигидир.
Статистика фанининг асосий категориялари ва тушунчалари

Белги – бу тўплам бирлигининг сифатий хусусиятидир. Ўрганилаётган тўплам бирлигини ифодалаш характерига қараб белгилар миқдорий, атрибутив ва алтернатив белгиларга бўлинади.

• Миқдорий ифодага эга бўлган белгилар миқдорий белгилар дейилади. Масалан: иш стажи, меҳнат ҳақи, киши ёши ва ҳ.к.
• Миқдорий ифодага эга бўлмаган белгилар атрибутив белги дейилади. Масалан: бизнесмен, банкер, шифокор.
• Агарда белгида, моҳияти бўйича тескари вариант мавжуд бўлса, бундай белгилар алтернатив белги дейилади. Масалан: дўкондаги товарлар истеъмолга яроқли ва яроқсиз бўлиши мумкин.