Тошкент давлат иқтисодиёт университети И. Саифназаров, А. Мухтаров, Т. Султонов, Д. Эрназаров Илмий тадқиқот методологияси

Илмий фаолиятда далилларнинг роли

Илмий муаммони қўйиш, унинг ечимини топиш, илгари сурилган қоидадаларни текшириш учун объектив ҳақиқий аниқланган билим зарур. Бу ҳаққоний илмий билим илмий ижодда таниладиган далил ҳисобланади.

Далил-билимнинг тасдиқланган бойлигига айланган моддий ёки маънавий дунё ҳодисаси, бирон-бир ҳодиса, хосса ёки муносабатни қайд этишдир.
4.3.1- Чизма

Объектив далил бу эмпирик даража эксперимент ва кузатишлар натижасида олинади.

Субъектив далил мазкур воқеа-ҳодисаларнинг субъект томонидан назарий таҳлил қилинишидир.

Субъектив далил

“Далил” атамаси маънолари:

• 
  Борлиқ, ҳодисаси асос қилиб олиш мумкин бўлган воқеа, ҳодиса, ҳолат сифатидаги далил.
  
• 
  Борлиқнинг англаб етилган воқеалари ва ҳодисаларини белгилаш учун қўлланилади.
  
• 
  Далиллар мураккаб тузилишга эга. Улар борлиқ ҳақидаги ахборот, далил талқини, уни олиш ва тавсифлаш усулини ўз ичига олади.
  
• 
  Илмий далиллар назария билан бевосита боғлиқ. Назариялар ёрдамида эмпирик тадқиқотнинг вазифалари аниқланади.
  
• 
  Далилнинг ишончлилиги кўп жиҳатдан у қайси усулда, қандай воситалар ёрдамида олинганлиги билан белгиланади.
  
• 
  Далил - бу ўтмишга ёки ҳозирги даврга тегишли, лекин келажакка тегишли эмас.
  
• 
  Далиллар - бу фанни фалсафа ва диндан фарқлаш имконини берадиган фаннинг асосий омили. Фалсафа ҳам, дин ҳам бундай далилларни ва умумлаштиришларни яратмайди.
  
• 
  Далил - (лотинча faktum юз берган ҳодиса) - ҳақиқийлиги аниқ белгиланган даъво кўринишидаги билим.
  
• 
  Далил - бу содир бўладиган воқеа. У эмпирик билимни ўзида ифодалайди.
  
• 
  Далил - амалда аниқланган, уйдирма бўлмаган воқеа, ҳодиса.
  
• 
  Далил - бу билиш мумкин бўлган ҳодиса.
  
• 
  Фанда далиллар назарий мулоҳазаларнинг ахборот манбаи ва эмпирик асоси, ҳақиқий мезони.
  
• 
  Назария ва далилнинг концептуал асосини шакллантиради.
  
• 
  Ҳақиқий далилларни ҳақиқий бўлмган далиллардан фарқлаш керак.
  
• 
  Илмий далил эмпирик билимнинг натижаси ҳисобланади.