Toshkent davlat iqtisodiyot

 

11.2– rasm. J.Ratmelning xizmatlar marketingi konsepsiyasi 

 

Ratmell  modeli  shuni  ko‘rsatadiki,  sanoat  tarmog‘ida  bir  –  biri  bilan  bog‘liq, 

ammo,  umuman  olganda,  mustaqil  bo‘lgan  3  jarayonni  ajratish  mumkin:  1)  tovarlar 

ishlab chiqarish jarayoni; 2) o‘sha tovarlar marketingi jarayoni; 3) bu tovarlar iste’moli 

jarayoni. 

Yuqorida  ta’kidlab  o‘tilgan  mahsulot  yoki  “moddiy  mahsulotlar  ko‘rinishi”  deb 

aytish  mumkin  bo‘lgan  ishlab  chiqarish  marketingining  vazifalari  boshqaruv  nuqtai 

nazardan o‘zining mustahkam logistik ketma-ketligiga ega.  

Yuqorida 

keltirilgan 

2–rasmda 

ko‘rsatilganidek  xizmatlar  marketingida 

“xizmat”mahsulotini  “iste’mol  qilish”,  “marketingi”  va  “ishlab  chiqarish” 

jarayonlarini  alohida  vazifa  va  bosqichlarga  bo‘lish  murakkab  hisoblanadi.  Buning 

I S T Е ' M O L 

I 

S

H

 L

 A

 B

  

  

 C

h 

I 

? 

A

 R

 I

 S

H

 

 Х 

Markеting 

Ishlab chiqarish 

Markеting 

XIZMATLAR 

MAHSULOT 

Mijoz va xizmat 

ko’rsatuvchi o’zaro 

munosabatlari 

---

 

189 

 

sababi – J. Ratmel xizmatlar marketingi modelida xizmat xususiyatini mahsulot singari 

e’tibor qaratadi. 

Ushbu konsepsiyada xizmatlar marketingining asosiy tushunchasi bo‘yicha ishlab 

chiqarish  va  xizmatlar  iste’moli  jarayonlari  bir  davrli  bo‘lib,  moddiy  ko‘rinishdagi 

tovar  marketingida  sodir  bo‘ladigan  alohida  jarayon  hisoblanmaydi.  Holbuki  xizmat 

tovar  sifatida  ishlab  chiqarilgan  holatda  tovar  sifatida  iste’mol  qilinadi.  Bu  holatda 

xizmatlar 

sohasida 

an’anaviy  funksional  vazifalarni  to‘ldirish  maqsadida 

marketingning yangi funksional vazifasi kelib chiqadi. Xizmatlar ishlab chiqaruvchilar 

bilan  ularni  iste’mol  qiluvchilar  o‘rtasidagi  o‘zaro  munosabat  jarayonlarni  o‘rganish, 

tashkil etish, baholash, reklama qilish va bozorga chiqarish zaruriyati kelib chiqadi. 

Xizmatni  iste’molchi  iste’mol  qiladi,  ammo  odatda  xizmat  xodim  tomonidan 

ko‘rsatiladi.  Bu  hol  adabiyotlarda  “marketing  menejeri”  deb  qayt  etiladi.  Marketing 

menejeri  xizmat  ko‘rsatuvchi  xodimlarni  boshqarishi  va  yo‘naltirishi  lozim  bo‘ladi. 

Ishlab  chiqarish  sohasida  marketing  menejeri  mahsulotni  bozorga  chiqarish  bilan 

mahsulotni  ishlab  chiqargan  xodim  bilan  hech  to‘qnash  kelmasligi  mumkin.  Natijada 

marketing menejeri bir vaqtda ikkita vazifani bajarishga, ya’ni marketing boshqaruvini 

va  aloqadagi  xodimlarni  boshqarishga  to‘g‘ri  keladi.  Bu  vazifa  2–  rasmda 

marketingdan  ko‘rsatuvchi  chiziq  asosida  “Mijoz  va  xizmat  ko‘rsatuvchi  o‘zaro 

munosabatlari” ko‘rsatilgan. 

Ushbu  modelning  ijobiy  tomoni  tovarlar  marketingi  modelidan  prinsipial  farqini 

xaridor va sotuvchi o‘zaro munosabatlar sifatida marketologlar e’tiborining ahamiyatli 

qismiga olib chiqish harakatidadir. 

P. Eygliye va E. Lanjearning xizmatlar marketingi “Servakshn” modeli 1976 yilda 

Fransiyadagi  Marsel  universiteti  professorlari  P.  Eygliye  va  E.  Lanjearlar  tomonidan 

«Servakshn»  yoki  «harakatdagi  xizmat  ko‘rsatish»  xizmatlar  marketingi  modeli 

sifatida nom oldi. 

---